پایگاه مذهبی دارالصادقیون

زن ذلیلی به معنای تحمل ذلتی که زن بر مرد تحمیل می کند، واژه ای است که بسیار از آن سوء استفاده می شود و یک معنای دقیق و خاص از آن برداشت نمی شود. اگر چه شایسته است که خطاب این لغت به مردانی باشد که مطیع و تابع همسران خود بوده و از خود رای و نظری ندارند اما همواره هم این طور نیست بلکه گاهی ممکن است تفاهم، رفاقت، همیاری و کمک، یا رعایت حقوق حقه همسر نیز از نگاه بعضی از افراد جامعه، زن ذلیلی محسوب شود.

بنابراین ابتدا باید زن ذلیلی را تعریف کرد که در این خصوص نیز تعریف دین با تعریف های دیگر مثل تعریف آن در بحث روانشناسی خانواده متفاوت است. با بررسی اوامر و نواهی اسلامی خطاب به مردان در برخورد با همسران و تامل در نکوهش هایی که در متون روایی برای بعضی از مردان ذکر شده است، می توان به تعریف درستی از زن ذلیلی در نگاه دین دست یافت.

مطیع زنان بودن در امر کلی سرپرستی

بر طبق نص صریح قرآن «الرجال قوامون علی النساء ...»، سرپرستی خانواده به عهده مردان است. بنابراین چنانچه همه امور زندگی و حتی روابط اجتماعی و کار مرد، به رای و نظر زن تدبیر شود، و عامل بازدارنده مرد، از دخالت یا مخالفت، ترس و نگرانی از واکنش همسر باشد، مرد محکوم به زن ذلیلی است؛ فرقی هم ندارد که واکنش مرد، نشانه تسلیم باشد یا رضایت.

نیز وقتی نیاز به تصمیم گیری باشد؛ تصمیم از سوی زن اتخاذ گردد. فرقی هم نمی کند که بلافاصله ابلاغ شود و یا تا زمان عمل کتمان شود. در هر صورت مخالفت یا موافقت مرد علی السویه و بی فایده است. معمولا در چنین خانواده هایی مردها غرغرو هستند زیرا همواره برخلاف میلشان رفتار می شود و قدرتی بر جلوگیری ندارند. اسلام اینگونه موضعگیری مردان را زن ذلیلی می داند در حدیث حضرت امیر علیه اسلام آمده است که: وَ قَالَ عَلِیٌّ علیه السلام: کُلُّ امْرِئٍ تُدَبِّرُهُ امْرَأَتُهُ فَهُوَ مَلْعُون؛ هر مردی که تدبیر امورش به دست زنش باشد، ملعون است. (مکارم الأخلاق، ترجمه میر باقرى، ج‏1، 443)

اگر چه استبداد و خودسری و زیاده خواهی زن یکی از عوامل زن ذلیلی است، اما تا زمانی که مرد قوی و مسلط باشد، عملا زن ذلیلی اتفاق نمی افتد. بلکه مهمترین عامل این ذلت، ضعف روحی و عدم قدرت فکری مرد است. اما این عذرها چیزی از تقصیر مرد نمی کاهد. ضعف و کمرویی در اسلام حجت نیست. انسان ضعیف، کمرو یا ترسو باید خود را اصلاح کند. گفتنی است که همسران چنین مردانی علی رغم تصور دیگران چندان هم از زندگی خود راضی نیستند و از ضعف همسرانشان در رنجند. زن چنانچه روحیه سلطه گری هم داشته باشد دوست دارد بر مرد قوی و با عرضه تسلط پیدا کند.

اما به دست گرفتن مسئولیت خانواده نباید موجب آزار اهل خانواده باشد بلکه مردان به جهت نص صریح قرآن «عاشروهن بالمعروف» موظف به رعایت اخلاق و رفتار نیکو هستند کمک در کارهای خانه علی رغم تصور عوام از نظر اسلام عین مردانگی است. کمک کردن به همسر در کارهای خانه از مستحبات موکد در اسلام است. در روایات آمده است که حضرت علی و دیگر ائمه علیهم السلام در انجام کارهای منزل همسرانشان را یاری می نمودند. در کتاب کافى از حضرت صادق آل محمّد صلى اللَّه علیه و آله و سلم روایت میکند که فرمود: حضرت امیر علیه السّلام هیزم می آورد، آب می آورد، جاروب میکرد، فاطمه زهرا علیهاالسّلام آسیا می کرد، خمیر می کرد، نان می پخت و ... (زندگانى حضرت زهرا علیهاالسلام، نجفى، ص 169)

اسلام اینگونه موضعگیری مردان را زن ذلیلی می داند در حدیث حضرت امیر علیه اسلام آمده است که: وَ قَالَ عَلِیٌّ علیه السلام: کُلُّ امْرِئٍ تُدَبِّرُهُ امْرَأَتُهُ فَهُوَ مَلْعُون؛ هر مردی که تدبیر امورش به دست زنش باشد، ملعون است

در مسائل اقتصادی نیز با اینکه اختیار با مردان است سفارش به رعایت سخاوت شده اند: سخاوت در مخارج خانواده از اخلاق دینی است. مرد در صورتی که وسعت مالی داشته باشد تا حدی که به گناه اسراف آلوده نشود، مجاز و بلکه مستحب است که در مخارج خانواده با سخاوت رفتار نماید.

ابو حمزه گوید: امام سجاد علیه السّلام فرمود: از اخلاق مؤمن آن است که... ، و به اندازه‏اى که وسعت دارد در زندگى زن و فرزندش وسعت دهد. (ترجمه بخش الإیمان و الکفر، بحارالانوار، ج‏1، ص158، نشانه‏هاى مؤمن و صفات او)

ضعف روابط با خانواده مرد

علامت دیگر هم در نوع روابط با اقوام مرد است. در زن ذلیلی؛ روابط با خانواده و فامیل زن در حد ایده آل یا لااقل مطلوب، اما روابط حتی با بستگان درجه یک مرد بسیار ضعیف و گاهی قطع شده است. یا با وجود روابط معمولی بین خانواده و فامیل مرد، برتری و رجحان بستگان زن در هر زمینه ای چون ضیافت، خرید سوغاتی و هرگونه احسان دیگری، مشخص است. البته به شرط آنکه تلاش خود زن عامل اصلی باشد مثل بزرگ کردن عیوب خانواده همسر و بزرگداشت مبالغه آمیز خانواده خود. در روایت است که در مورد بستگان خود از رای همسرانتان اطاعت نکنید.«لا تطیعوهن فی ذی قرابه» (من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص468)

بی غیرتی در مقابل بی عفتی زنان

بی حجابی و بدحجابی زنان نیز ملاک دیگری برای تشخیص زن ذلیلی در نگاه اسلامی است. زیرا خداوند مردان را در مقابل اعمال زنان مسئول می داند و گناه بی عفتی زنان را بر گردن مردان نیز می داند. زیرا شوهران را ولیّ ایشان نموده پس از اولیاء خواسته تا مراقب سعادت ابدی زیردستان خود باشند. در روایت است که رسول اکرم به امیرالمومنین(علیهماالسلام) فرمود: یا علی هر مردی که از زنش اطاعت کند خداوند او را با صورت در آتش خواهد انداخت. حضرت علی - علیه السلام - فرمود آن اطاعت چیست؟ فرمود آن است که اجازه دهد در مجالس بد شرکت کند و لباس نازک و بدن نما بپوشد.{هر کاری که موجب بی عفتی و رواج بدحجابی باشد انجام دهد}(من لا یحضره الفقیه،ج 4، ص 362)

در مسائل اقتصادی نیز با اینکه اختیار با مردان است سفارش به رعایت سخاوت شده اند: سخاوت در مخارج خانواده از اخلاق دینی است. مرد در صورتی که وسعت مالی داشته باشد تا حدی که به گناه اسراف آلوده نشود، مجاز و بلکه مستحب است که در مخارج خانواده با سخاوت رفتار نماید

زبون بودن در مقابل شهوات

اما یکی از مهمترین علامتهای زن ذلیلی تسلیم شدن در مقابل مکر و حیله زنان خیابانی است که از طریق تهییج شهوات، گناه را در جامعه ترویج می کنند و تیشه به ریشه ی خانواده ها و زندگی خانوادگی می زنند و مردان را هوسباز و بی مسئولیت بار می آورند. مردانی که با جذب شدن به این گونه مفاسد، کانون گرم خانواده را به خطر می اندازند، مصادیق زن ذلیلهای واقعی هستند.

در اسلام برای اینکه اینگونه مفاسد تهدیدی برای خانواده ها نشود و زندگی خانوادگی و ازدواج را از رونق نیندازد، سختگیریهای بسیاری وارد شده که اگر رعایت شود ضمن آنکه سن ازدواج را پایین می آورد، به مردان نیز شخصیت واقعی مردانه می بخشد. مردان جلف و بی شخصیتی که به جهت رضایت خاطر یک عروسک خیابانی به پوشیدن هر نوع لباس و آرایشی تن می دهند و رفتار های سبک انجام می دهند و از دیانت و اخلاق فاصله می گیرند، از نظر اسلام زن ذلیلند؛ حتی اگر در محیط خانواده صدا کلفت کردن و فریاد زدن را خوب بلد باشند، بی احترامی به زنان هیچ گاه از دیدگاه دینی فضیلت محسوب نشده است بلکه معیار تشخیص کرامت اکرام زنان است: ما أکرم النّساء إلّا کریم و لا أهانهنّ إلّا لئیم؛ زنان را اکرام نمی کند مگر شخص بزرگوار و خوار نمی دارد مگر شخص پست. (نهج الفصاحة مجموعه کلمات قصار حضرت رسول، ص 472)

منبع:tebyan.net