پایگاه مذهبی دارالصادقیون

آیات زیادی در قرآن کریم هست که خطاب به زنان بوده و یا بیانگر احکام و وظایف فردی، اجتماعی، خانوادگی و.... آنان می‌باشد. در میان این آیات، آیه‌ی 12 سوره‌ی مبارکه‌ی ممتحنه به وضوح اشاره به وظایف یک زن مؤمن داشته و می‌فرماید در صورتی که زنان جامعه‌ی اسلامی، این ویژگی‌های شش‌گانه را در خود ایجاد کرده و بر لزوم اجرای آن با رهبر خود بیعت نمایند، در دایره‌ی ایمان وارد شده‌اند. لازم به ذکر است که کلمه‌ی بیعت از ریشه‌ی بیع به معنی خرید و فروش است. و وجه تسمیه‌اش به بیعت این است که در بیعت نیز معاهده‌ای مانند خرید و فروش صورت می‌گیرد. همانطور که در خرید و فروش در قبال پرداخت مال، جنسی را تحویل می‌گیریم، در بیعت نیز خداوند در مقابل تعهد اطاعت و انقیاد اوامرش، خریدار وجود انسان می‌گردد. و به صیغه‌ی مفاعله بودن این کلمه (یبایعنک) نشانه‌ی لزوم استمرار و دوام این معاهده می‌باشد.

در روز فتح مکه، پیامبر گرامی بر فراز کوه صفا با مردان مسلمان بر اساس رهنمود وحی بیعت کرد و از پی آنان، زنان مسلمان به حضورش شرفیاب شدند تا با آن حضرت بیعت نمایند که این آیه بر قلب مصفای آن حضرت فرود آمد و ضمن ترسیم حق بیعت و مشارکت در امور سیاسی و اجتماعی و حق اظهارنظر و نظارت بر روند تاریخ و جامعه، شرایطی را نیز برای بیعت آنان مقرر کرد.

از این ماجرا پیداست که زن در دیدگاه اسلام موجودی مستقل، با اراده، انتخابگر و دارای شخصیت حقیقی و حقوقی است تا آن ‌جا که در صدر اسلام، زنان مستقیماً با پیامبر اسلام گفتگو و اظهارنظر می‌کردند.

توجه به این نکته نیز ضروری است که از منظر قرآن، ایمان به تنهایی کافی نیست، بلکه تعهد و بیعت بر عمل و اطاعت از رهبر جامعه‌ی اسلامی لازم است.

موضوعات بیعت

1- دوری از هرگونه شرک (لا یُشْرِکْنَ بِاللَّهِ شَیْئاً): اولین شرط آن است که اساس اسلام را دارا بوده و موحد باشند. زیرا شخص مشرک از خدای تعالی جدا شده و از دریای کرامت و لطف و فضلش محروم مانده و از صراط عبودیت و اطاعت پروردگار عزیز منحرف گشته است. البته شرک دایره‌ی وسیعی داشته و شامل شرک خفی و جلی می‌گردد. به طور کلی مؤثر و مستقل پنداشتن هر مخلوقی، منجر به خروج از دایره‌ی توحید و ورود به دایره‌ی شرک می‌شود.

در دیدگاه اسلامی، آبروی مردم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و نباید ذره‌ای خدشه‌دار شود. بدین جهت یکی از شرایط بیعت، ترک تهمت زدن به افراد و حفظ آبروی آنان ذکر شده است.

زن مؤمن باید این باور را در خود نهادینه سازد که در عالم هستی، هیچ چیز و هیچ کس مستقل از اراده‌ی خدا تأثیرگذار نیست و خواست و مشیت الهی علت اصلی اثربخشی موجودات می‌باشد. علاوه بر آن، وی باید این باور را به فرزندان و سایر اعضای خانواده نیز منتقل نماید.

از آن جا که اصلاح عقاید بر اصلاح رفتار مقدم است، دوری از شرک به عنوان نخستین شرط بیان شده‌است، و با این که همه‌ی مسلمانان موظف به توحید هستند، ولی خداوند این وظیفه را به نحو خاص برای زنان مطرح کرده، زیرا زنان به عنوان مدیر خانواده در تحول جامعه‌ی بشری و تحقق حاکمیت حق، نقش بسیار تعیین‌کننده‌تری دارند.

2- پرهیز از سرقت (لا یَسْرِقْنَ): چنان‌که می‌دانیم دایره‌ی سرقت نیز گسترده است. در کتب لغت سرقت چنین معنا شده: گرفتن چیزی از صاحبش، مخفیانه و به ناحق. یعنی سرقت به معنای تجاوز به حقوق دیگران و گرفتن آن‌چه که در تملک و تسلط آنان است می‌باشد که از آن به دزدی نیز تعبیر می‌کنیم. بنابراین سرقت شامل انواع سرقت از مال، سرقت از کار، سرقت از وقت، سرقت در گوش دادن، سرقت از گفتار، سرقت از حقوق دیگران و .... می‌گردد.

3- رعایت عفت (لا یَزْنِینَ): از صفات لازمه‌ی زن مؤمن، عفیف بودن و اجتناب از اموری است که به هر شکل به حیا و نجابت او صدمه می‌زند و او را از مدار عفت فاصله‌دار می‌کند. زن مؤمن باید عفت را در کلام، نگاه، راه رفتن، پوشش، حضور در جامعه و.... رعایت کند.

4- عدم قتل اولاد (لا یَقْتُلْنَ أَوْلادَهُنَّ): گرچه در صدر اسلام این امر به شکل زنده به گور کردن فرزندان بود و امروزه منسوخ شده‌است، اما مسئله‌ی سقط جنین نیز شکل امروزی قتل فرزند است که متأسفانه بعضی افراد مرتکب این عمل زشت می‌شوند.

5- دوری از بهتان و افترا (لا یَأْتِینَ به بهتانٍ یَفْتَرِینَهُ): در دیدگاه اسلامی، آبروی مردم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و نباید ذره‌ای خدشه‌دار شود. بدینجهت یکی از شرایط بیعت، ترک تهمت زدن به افراد و حفظ آبروی آنان ذکر شده است.

زن مؤمن باید این باور را در خود نهادینه سازد که در عالم هستی، هیچ چیز و هیچ کس مستقل از اراده‌ی خدا تأثیرگذار نیست و خواست و مشیت الهی علت اصلی اثربخشی موجودات می‌باشد. علاوه بر آن، وی باید این باور را به فرزندان و سایر اعضای خانواده نیز منتقل نماید

6-  نافرمانی نکردن در برابر دستورات سازنده‌ی پیامبر و رهبر جامعه‌ی اسلامی (لا یَعْصِینَکَ فِی مَعْرُوف): آخرین شرطی که در این آیه برای بیعت بیان شده، لزوم ولایتمداری و پایبندی زنان (دوش به دوش مردان جامعه) به اطاعت از اوامر و دستورات سازنده‌ی رهبر جامعه‌ی اسلامی است. چراکه در نظام اسلامی رهبری محور است و تمام مردم باید مطیع او باشند.

این آیه‌ی شریفه ضمن بیان وظائف زن مسلمان، به این نکته نیز تلویحاً اشعار دارد که امنیت از موضوعات مورد توجه نظام اسلامی است و زن مؤمن نقش بسزایی در تأمین این امنیت دارد:

امنیت و سلامت فکری و اعتقادی: لا یُشْرِکْنَ بِاللَّهِ شَیْئاً

امنیت مالی و اقتصادی: لا یَسْرِقْنَ

امنیت خانوادگی: لا یَزْنِینَ

امنیت جانی: لا یَقْتُلْنَ أَوْلادَهُنَّ

امنیت عرضی: لا یَأْتِینَ به بهتانٍ یَفْتَرِینَهُ

امنیت سیاسی اجتماعی: لا یَعْصِینَکَ فِی مَعْرُوف

نتیجه:

از مطالب بالا درمی‌یابیم که برخلاف گفته‌ی بی‌خبران یا مغرضانی که می‌گویند اسلام برای نیمی از جامعه‌ی انسانی یعنی زنان، ارزش قائل نشده و آن‌ها را به حساب نیاورده است، دقیقاً آن‌ها را در مهم‌ترین مسائل (یعنی بیعت که مسئله‌ای سیاسی است) وارد کرده و با بیان وظائف یک زن مؤمن، هویت انسانی او را زنده کرده و او را از این که تبدیل به متاع بی‌ارزش یا وسیله‌ای برای کامجویی مردان بوالهوس گردد نجات داده است.

منابع:

تفاسیر مجمع البیان- نمونه- نور-

التحقیق فی کلمات القرآن- لسان العرب