پایگاه مذهبی دارالصادقیون

5 ـ قربانى

مسأله: پنجم از واجبات حج تمتّع: قربانى در منى است در روز عید قربان.

مسأله: واجبات قربانى عبارتند از:

1 ـ نیّت کند.

2 ـ از انعام ثلاثه باشد (شتر یا گاو یا گوسفند).

3 ـ داراى سنّ خاصّى باشد.

4 ـ تامّ الخلقه باشد.

5 ـ در روز عید یا ایّام تشریق باشد.

6 ـ در منى باشد.

7 ـ ترتیب را رعایت کند.

8 ـ قربانى را از محدوده حرم خارج نکند.

مسأله: باید خود حاجى با قصد قربت نیّت کند، مثلاً بگوید: قربانى مى کنم از براى حج تمتع قربة الى الله تعالى، و اگر قصّاب قربانى را مى کشد، هر دو نیّت کنند، و چنانچه فقط حاجى نیّت کرد کافى است.

مسأله: یک قربانى تنها براى یک نفر کافى مى باشد و براى دو نفر یا بیشتر کافى نیست مگر در حج مستحبى.

مسأله: قربانى باید از جنس شتر یا گاو و یا گوسفند باشد.

مسأله: شتر قربانى باید على الأحوط الأولى پنج سالش تمام شده و داخل سال ششم شده باشد، و گاو و بز دو سالش تمام شده و داخل سال سوم شده باشد، و گوسفند یک سالش تمام شده باشد، گرچه در گوسفند هفت ماهه کفایت مى کند.

مسأله: قربانى بایستى از جمیع اعضاء سالم باشد، بنا بر این قربانى کور و شل بیّن و گوش بریده و شاخ داخلى شکسته و اخته کرده و دندان شکسته و امثالش و همچنین حیوان بسیار لاغر کفایت نمى کند.

مسأله: بعضى از گوسفندها که خلقةً دنبه ندارند اشکالى ندارد و اگر به حسب خلقت باید دنبه داشته باشد امّا به جهتى از جهات ندارد کافى نیست. و اگر تخم حیوان را کوبیده باشند یا رگ او مالیده شده باشد اشکالى ندارد، و همچنین اگر شاخ خارجى او شکسته باشد کافى است، و اگر خود دندان افتاده باشد اشکالى ندارد، و مکروه است که گوشش سوراخ یا شکافته و یا پیچیده شده باشد.

مسأله: شرایطى که براى قربانى ذکر شد در صورتى است که مقدور باشد امّا اگر قربانى کامل پیدا نشود و به قربانى ناقص دسترسى دارد باید همان ناقص را قربانى کند.

مسأله: اگر قربانى ناقص نیز مقدور نبود چنانچه خود حاجى تا آخر ذى الحجّه در مکه مکرّمه مى ماند و مى تواند قربانى تهیّه کند باید آن را تهیّه نموده و قربانى کند، و اگر نمى ماند و مى تواند به شخص امینى پول بدهد تا برایش قربانى کند این کار را انجام دهد، و اگر این نیز ممکن نشد عوض قربانى باید ده روز روزه بگیرد.

مسأله: ده روز روزه عوض قربانى باید سه روزش در حج و هفت روزش در وطن باشد، و سه روز در حج باید در ماه ذى الحجّه باشد همراه با شرایط زیر:

1 ـ سه روز متّصل یا در حکم اتّصال باشد.

2 ـ در ایّام تشریق (دهم و یازدهم و دوازدهم) نباشد مگر اینکه روز دوازدهم و سیزدهم در منى نباشد که در این صورت جایز است و مى تواند روزه بگیرد.

مسأله: مى تواند روزه را تا آخر ذى الحجّه تأخیر بیندازد مگر اینکه دو روز عرفه و ترویه را روزه گرفته باشد که باید بلافاصله پس از بازگشت از منى روز سوّم را روزه بگیرد و تأخیر نیندازد، و واجب است این سه روز را در منى یا مکّه روزه شود، و چنانچه عذرى داشت در بین راه و اگر از آن نیز معذور بود در وطن انجام دهد، و چنانچه بدون عذر در منى و مکّه و سفر روزه نگرفت معصیت کرده ولى روزه اش در وطن صحیح خواهد بود.

مسأله: اگر از قربانى و بدلش (روزه) معذور بود چیزى بر او نخواهد بود.

مسأله: اگر سه روز روزه گرفت سپس قربانى پیدا شد کشتن آن بر او واجب نیست، گرچه بهتر است.

مسأله: هرگاه قربانى را به خیال اینکه لاغر نیست خرید و بعد از ذبح معلوم شد لاغر بوده، یا به اعتقاد اینکه لاغر است خرید بعد از ذبح معلوم شد لاغر نبوده، یا موقع خرید لاغر نبود ولى موقع ذبح لاغر شد در هر سه صورت کافى است، امّا اگر پیش از ذبح معلوم شود لاغر بوده کافى نیست على الأحوط.

مسأله: چنانچه به اعتقاد کامل بودن خرید و معلوم شد ناقص است اگر پولش را پرداخته کافى است و اگر پولش را نپرداخته لازم است ـ على الاحوط ـ تبدیل نماید و اگر با اعتقاد به ناقص بودن خرید و بعد معلوم شد کامل است کافى است حتى اگر بعد از ذبح معلوم شود در صورتى که قصد قربت شده باشد.

مسأله: احتیاط مستحب آن است که گوشت قربانى را به سه قسمت تقسیم کند: از یک سوّم آن خود و عیالش بخورند و یک ثلث به فقیر بدهد و یک سوّم آن را به دیگران هدیه بدهد، بلى جایز نیست همه آن را خود و عائله اش بخورند اگر آنها فقیر نباشند یا واجب النفقه وى باشند، و جایز نیست همه قربانى را به غیر فقیر بدهد اگر فقیرى باشد و بتواند به او برساند.

مسأله: لازم نیست خود انسان شخصاً کشتن قربانى را انجام دهد، بلکه مى تواند نایب بگیرد در این صورت باید صاحب قربانى نیّت نماید و نایب لازم نیست نیّت کند گرچه احوط است.

مسأله: واجب است قربانى را در روز عید یا در طول ایّام تشریق (دهم، یازدهم و دوازدهم ذى الحجّه) بکشد و تأخیر آن جایز نیست، امّا اگر با عذر یا بدون عذر تأخیر انداخت تا آخر ذى الحجّه مى تواند قربانى کند و او را کفایت مى نماید.

مسأله: واجب است قربانى را در منى بکشد و در غیر منى کافى نیست، امّا کشتارگاههایى که جدیداً احداث شده و گفته مى شود بیرون از حدود منى است، به جهت اضطرار و عسر و حرج و مانند آن، قربانى در آنها کفایت مى کند.

مسأله: واجب نیست قربانى بعد از رمى و قبل از حلق یا تقصیر باشد، و اگر از روى عمد یا فراموشى یا نادانى بر خلاف ترتیب یاد شده عمل کند اشکالى ندارد.

مسأله: نباید چیزى از قربانى را از محدوده حرم خارج کند مگر اینکه در منى و محدوده حرم مورد مصرف نباشد.

6 ـ حلق یا تقصیر

مسأله: ششم از واجبات حج تمتّع: حلق یا تقصیر است.

مسأله: بر مردان واجب است پس از قربانى، حلق (تراشیدن تمام سر) یا تقصیر نمایند (کم کردن مقدارى از ناخن یا موى سر یا صورت) و بین حلق یا تقصیر مخیّر مى باشند، گرچه افضل حلق است مخصوصاً براى صروره یعنى: کسى که براى اولین بار به مکه مکرّمه مشرّف شده است، خواه براى خود حج کند یا نایب باشد، بلکه حلق احوط است، و پسر بچه ها در حکم مردها مى باشند، امّا تراشیدن سر بر زنان و دختران حرام است ـ على الأحوط ـ و باید آنها تقصیر نمایند.

مسأله: واجبات حلق یا تقصیر سه چیز است:

1 ـ نیّت کند.

2 ـ در منى باشد.

3 ـ ترتیب رعایت شود، على الاحوط.

مسأله: واجب است هریک از حلق یا تقصیر با نیّت قربةً الى الله انجام شود و این را باید شخص حاجى نیت کند نه کسى که سر را مى تراشد، مثلاً مى گوید: حلق یا تقصیر مى کنم براى حجّ تمتّع قربةً الى الله تعالى.

مسأله: باید حلق یا تقصیر در روز انجام شود و جایز است تأخیر آن تا آخرین روز از ایّام تشریق، امّا مضطرّ مى تواند در شب انجام دهد.

مسأله: هرگاه حلق یا تقصیر را انجام نداده و از منى بیرون رود (چه عمداً بیرون رود یا از روى فراموشى و یا نادانى و یا اضطرار) واجب است به منى بر گردد و حلق یا تقصیر را انجام دهد حتّى اگر بعد از ماه ذى الحجّه باشد، و چنانچه امکان برگشت به منى را نداشت هرجا که هست حلق یا تقصیر نماید، و واجب نیست موى سر را به منى بفرستد گرچه مستحب است.

مسأله: چنانچه در غیر منى حلق یا تقصیر را انجام داد بعداً متوجّه شد که مى بایست در منى انجام دهد باید برگردد و در منى انجام دهد و چنانچه امکان برگشت نداشت هرجا که هست حلق یا تقصیر را اعاده نماید و حلق یا تقصیر در مسأله قبلى و این مسأله باید فوراً انجام شود.

مسأله: ترتیب بین اعمال منى واجب نیست، گرچه احوط است یعنى: اوّل رمى جمره عقبه و بعد قربانى و بعدش حلق یا تقصیر.

مسأله: رمى جمره عقبه باید در روز عید (دهم ذى الحجّه) باشد، ولى قربانى و حلق یا تقصیر را مى تواند تا آخر ایّام تشریق تأخیر بیندازد.

مسأله: لازم نیست حلق را با تیغ انجام دهد، بلکه با ماشینهاى اصلاح (شماره صفر) نیز کفایت مى کند.

مسأله: اقوى این است که پس از حلق یا تقصیر تمام محرّمات احرام حلال مى شود غیر از استعمال بوى خوش و استفاده از زن که بعد از طواف نساء حلال خواهد شد، بلى مکروه است براى مردان پوشیدن لباس دوخته و پوشاندن سر تا بعد از سعى.

مسأله: در مواردى که به جاى قربانى بخواهد روزه بگیرد، با حلق یا تقصیر حلّیت از محرّمات حاصل مى شود حتّى اگر هنوز سه روز روزه را نگرفته باشد. و همچنین اگر وظیفه اش این بود که پول قربانى را در نزد شخص امینى بگذارد و گذاشت گرچه هنوز آن شخص قربانى را تهیّه نکرده و ذبح ننموده است با حلق یا تقصیر محرّمات احرام حلال خواهد شد.

7 ـ طواف زیارت

مسأله: هفتم از واجبات حج تمتّع: طواف حج تمتّع است که طواف زیارت نام دارد، و این طواف مانند طواف عمره تمتّع است در کلیه واجبات و شرایط آن، مگر در نیّت، که چنین قصد مى کند: طواف زیارت بجا مى آورم براى حجّ تمتّع قربةً الى الله تعالى.

8 ـ دو رکعت نماز طواف

مسأله: هشتم از واجبات حج تمتّع: دو رکعت نماز طواف حج تمتّع است نزد مقام ابراهیم (ع) یا پشت آن، و این نماز با نماز طواف عمره تمتّع فرقى ندارد مگر در نیّت، که چنین نیّت مى کند: دو رکعت نماز طواف حج تمتّع بجا مى آورم قربة الى الله تعالى.

9 ـ سعى بین صفا و مروه

مسأله: نهم از واجبات حج تمتّع: سعى بین صفا و مروه است. و کیفیّت و شرایط آن مانند کیفیّت سعى در عمره تمتع است، و تنها در نیت تفاوت دارد، و چنین قصد مى کند: سعى بین صفا و مروه انجام مى دهم براى حج تمتّع قربةً الى الله تعالى.

مسأله: بعد از این سعى تقصیر نیست، بر خلاف سعى در عمره.

مسأله: بهتر این است که همان روز عید پس از انجام رمى جمره عقبه و قربانى و حلق یا تقصیر حاجى به مکّه معظّمه برود و اعمال مکه (طواف، نماز طواف و سعى) را انجام دهد گرچه تا روز سوّم تأخیرش جایز است بدون کراهت، و تأخیرش تا آخر ذى الحجّه جایز است با کراهت.

مسأله: تقدیم طواف حج و نماز طواف و سعى و همچنین طواف نساء و نمازش بر وقوفین در حال اختیار جایز نیست ولى براى افراد معذور اشکالى ندارد، مانند زنى که از حیض و نفاس ترس داشته باشد، و همچنین بیمار و پیر مرد و پیر زنى که براثر ازدحام انجام این اعمال بعد از منى بر آنها مشقت داشته باشد، و همینطور شخص مضطر مى تواند آنها را تقدیم کند و پس از انجام اعمال منى و بیتوته آن مناسکش تمام و حجّش صحیح است انشاء الله.

مسأله: با انجام طواف حج و نماز طواف و سعى، استعمال بوى خوش نیز حلال مى شود.

10 ـ طواف نساء

11 ـ نماز طواف نساء

مسأله: دهم و یازدهم از واجبات حجّ تمتّع: طواف نساء و نماز طواف نساء است.

مسأله: کیفیّت و شرایط این دو مانند کیفیّت و شرایط طواف عمره تمتّع و نمازش مى باشد فقط در نیّت فرق است، که در اینجا چنین قصد مى نماید: طواف نساء بجا مى آورم براى حج تمتّع قربةً الى الله تعالى، و نماز طواف نساء بجا مى آورم براى حج تمتّع قربةً الى الله تعالى.

مسأله: با انجام طواف نساء و نماز آن زن نیز حلال مى شود و این طواف با نمازش بر زن و مرد، کوچک و بزرگ، واجب است.

12 ـ بیتوته در منى

مسأله: دوازدهم از واجبات حج تمتّع: بیتوته در منى است، یعنى: شب در منى بماند، و فرقى نمى کند که در این مدّت خواب باشد یا بیدار.

مسأله: ماندن شب یازدهم و دوازدهم ذى الحجّة (و در بعضى موارد نیز شب سیزدهم) در منى واجب است و لازم است به قصد قربة الى الله بماند، و چنین نیّت مى کند: امشب در منى بیتوته مى کنم براى حج تمتّع قربةً الى الله تعالى.

مسأله: در سه مورد ماندن شب سیزدهم نیز واجب مى شود:

1 ـ اگر در حال احرام شکار کرده باشد.

2 ـ چنانچه در حال احرام با زن نزدیکى کرده باشد.

3 ـ اگر تا غروب آفتاب روز دوازدهم از منى خارج نشده باشد.

مسأله: براى بیتوته در منى نیمى از شب کفایت مى کند، چه نیمه اوّل شب باشد (از اوّل اذان مغرب تا نصف شب) یا نیمه آخر شب (از نصف شب تا اذان صبح) و مقصود از نصف شب: نیمه از اوّل اذان مغرب تا اذان صبح است، گرچه احوط مراعات نیمه تا طلوع آفتاب است براى کسى که نیمه اوّل شب را در منى بیتوته مى کند، و هرگاه عمداً بیتوته در منى را ترک نماید کفّاره اش براى هر شب یک گوسفند است.

مسأله: اگر در منى نماند در چهار مورد معصیت نکرده و کفّاره نیز ندارد:

1 ـ کسى که از مکّه معظّمه به قصد منى بیرون آمده و در بین راه به خواب رود.

2 ـ کسى که شب را در مکّه بماند و حال آنکه نصف شب را به عبادت مشغول بوده است.

3 ـ اگر در منى جا نباشد یا عذرى مانع آن شود مانند بیمارى، یا ترس بر جان یا عرض یا مال خود داشته باشد.

4 ـ کسى که جاهل به حکم یا موضوع بوده، یا فراموش کرده، یا غافل بوده و یا عذر دیگرى داشته باشد.

مسأله: چنانچه تا غروب آفتاب روز دوازدهم در منى ماند واجب است نیمى از شب سیزدهم را در منى بماند، و هرسه جمره را در روز سیزدهم رمى کند، و چنانچه عمداً نماند معصیت کرده و کفّاره اش یک گوسفند است.

مسأله: براى شخص صروره ـ یعنى کسى که اوّلین بار به حج مشرّف مى شود ـ مستحب است که شب سیزدهم را نیز در منى بماند و روز سیزدهم رمى کند، و همچنین کسى که مرتکب بعضى از محرّمات احرام شده باشد، بلکه براى عموم حجّاج بهتر است.

مسأله: حاجى مىتواند به جاى بیتوته در منى، نیمى از شب را در شهر مکه مکرمه به عبادت مشغول شود مثلاً نماز یا قرآن یا دعا بخواند.

13 ـ رمى جمرات

مسأله: سیزدهم از واجبات حج تمتّع: رمى (زدن سنگ ریزه) به جمرات سه گانه است (صغرى و وسطى و عقبه) در روز یازدهم و دوازدهم (و چنانچه ماندن شب سیزدهم در منى واجب بود روز سیزدهم نیز باید جمرات سه گانه را رمى نماید) به قصد قربة الى الله تعالى، و چنین نیّت مى کند: رمى مى کنم این جمره را با هفت سنگ ریزه براى حج تمتع قربة الى الله تعالى.

مسأله: وقت رمى جمرات از اوّل طلوع آفتاب است تا غروب آفتاب و رعایت ترتیب لازم است، یعنى: اوّل هفت سنگ ریزه به جمره صغرى. سپس هفت سنگ ریزه به جمره وسطى. سپس هفت سنگ ریزه به جمره عقبه مى زند. که مجموعاً بیست و یک سنگ ریزه در هر روز مى شود.

مسأله: افرادى که از رمى در روز معذورند مانند زنان و کودکان و بیماران و کسانى که از شلوغى یا از دشمن ترس دارند مى توانند شب رمى نمایند.

مسأله: شخص مختار واجب است شخصاً رمى را انجام دهد و تا زمانى که مضطّر نباشد نمى تواند نایب بگیرد و واجباتى را که در رمى جمره عقبه در روز عید ذکر شد اینجا نیز باید رعایت کند.

مسأله: موالات و پى در پى بودن در رمى هفت سنگریزه شرط نیست، بلى در فاصله زیاد باید اعاده کند، اما استراحت مختصر در بین آنها مانعى ندارد، و بین جمره صغرى و وسطى و عقبه فاصله زیاد اشکال ندارد و مى تواند اوّلى را اوّل صبح و دوّمى را ظهر و سوّمى را نزدیک غروب انجام دهد.

مسأله: اگر رمى سه جمره را عمداً ترک نمود معصیت کرده ولى حج او باطل نیست و کفّاره ندارد و موجب باقى ماندن هیچ یک از محرّمات احرام نمى شود، و اگر جهلاً یا از روى فراموشى و اضطرار یا عذر دیگرى بود معصیت نکرده وکفّاره ندارد ولى در تمام اقسام باید آن را قضا کند.

مسأله: اگر رمى جمرات را فراموش کند و به مکه مکرّمه برود باید به منى برگردد و آن را قضا نماید، و چنانچه به یاد نیاورد تا اینکه به شهر خود بازگشت باید سال بعد خودش یا نایبش آن را قضا کند.

منبع:shirazi.ir

تفصیل اعمال حجّ تمتّع (قسمت اول)