پایگاه مذهبی دارالصادقیون

چه دلیلی برای گرفتن روزه است؟ وقتی من گرسنه و تشنه می شوم، آن هم در این گرما و با این روزهای بلند، چه اصراری بر گرفتن روزه است؟!

هرچه روزها گرم تر و بلندتر می شود و هرچه روزه گرفتن سخت تر می شود، آدم در درون خودش بیشتر به دنبال دلایل روزه گرفتن می گردد؛ چون می خواهد ته دلش قرص باشد که این روزه و این سختی هم برای خودش و روح و جسم خودش خوب است، و هم برای آخرت و توشه راهش.
غذا خوردن

اولین نکته ای که در روزه گرفتن خود را نشان می دهد، تحمل گرسنگی است. گرسنگی چیزی است که احتمال دارد در شرایط غیر روزه نیز به انسان دست بدهد و گاهی انسان نتواند تا ساعت ها آن را رفع کند. برخی فواید روزه از این نوع گرسنگی نیز حاصل می شود. یعنی گرسنگی به خودی خود فواید بسیاری دارد به همین دلیل در اسلام علاوه بر روزه، بر خود گرسنگی تأکید فراوان شده است و نه تنها انسان را از شکم بارگی به شدت نهی کرده است، بلکه بر خالی گذاشتن معده و تحمل گرسنگی نیز بسیار سفارش نموده است. برخی فواید حاصل از گرسنگی طبق روایات از این قرارند:

مبارزه با نفس: به فرمایش امیر مۆمنان علیه السلام: گرسنگى کشیدن، نیکو یارى‏دهنده‏اى بر سرکشىِ نفس و شکستن عادت آن است. (غرر الحکم ، حدیث 9942)

 صفای دل: سیری باعث زیاد شدن بخارات در مغز انسان می شود و مغز حالتی شبیه مستی پیدا می کند و نمی تواند خوب فکر کند. (احساس سنگینی بعد از غذا خوردن نشانه این حالت است) سرعت انتقال او کم شده و قلب او کور می شود. بر خلاف گرسنگی که باعث رقت و صفای قلب می شود و قلب را ماده تفکری که باعث شناخت می شود می کند و نوری شکار پدید می ورد. از رسول خدا روایت شده است که کسی که شکم خود را گرسنه نگه دارد اندیشه اش تربیت می شود. (شکم سیر انسان را دچار غفلت میکند)

 تواضع: نفس انسان برای اینکه سرکشی نکند باید توسط خود انسان، در درونش خوار و شکسته شود. گرسنگی این مأموریت خطیر را انجام میدهد. نفسی که خوار و شکسته شود در برابر پروردگارش خاضع شده و دست از سرکشی برمی دارد.
 
احسان: آنکه گرسنگی را احساس می کند بیش از هر کسی، حال نیازمندان برایش ملموس می شود و در نتیجه بهتر از دیگران میتواند احسان کند، هدیه دهد و انفاق نماید.

 سلامت جسم: تأثیر گرسنگی بر سلامت معده و دستگاه گوارش و به واسطه آن بر سلامت کل جسم، چیزی انکار ناپذیر است. دستگاه گوارش مانند همه اعضای دیگر بدن، بعد از فعالیتهایش احتیاج به استراحت دارد. گرسنگی همان استراحت این سیستم است که آثار آن بر سلامتی کل بدن شکار می شود.

روزه برخواسته از فطرت انسان است به همین دلیل از اقوام بى دین نیز نقل شده است. مصریان قدیم و یونانیان و رومیان قدیم و حتى بت پرستان هندى (وثنی ها) تا به امروز هر یک براى خود روزه‏اى داشته و دارند. مى‏توان گفت عبادت و وسیله تقرب بودن روزه از امورى است که فطرت دمى به آن حکم مى‏کند.

 ولى در اسلام روزه معامله و مبادله نیست، زیرا خداى عزّ و جلّ بزرگتر از آن است که بتوان برای او فقر و احتیاج و یا تأثر و اذیت تصور کرد. خداى سبحان برىّ از هر نقص است، پس هر اثر خوبى که عبادتها داشته باشد ـ هر عبادتى که باشد ـ تنها عاید خود عبد مى‏شود، نه خداى تبارک و تعالى، هم چنان که اثر سوء گناهان نیز هر چه باشد به خود بندگان برمى‏گردد:

(إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِکُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَها)

اگر نیکى کنید، به خود نیکى کرده‏اید، و اگر بدى کنید، به خود [بد نموده‏اید] اسراء/7

هر انسانى با فطرت خود این را درک مى‏کند که اگر بخواهد به کمال و انسانیت دست یابد، اولین چیزى که لازم است به آن عمل کند این است که از افسار گسیختگى خود جلوگیرى کند و بدون هیچ قید و شرطى سرگرم لذت‏هاى جسمى و شهوات بدنى نباشد ( این خوی حیوانی است). خود را بزرگتر از آن بداند که زندگى مادى را هدف خود قرار دهد. سخن کوتاه آنکه از هر چیزى که او را از پروردگار و معبودش دور می سازد، بپرهیزد (تقوا)

شاهراه رسیدن به این تقوا، روزه و خوددارى از شهوات است. شهوت جنسی و شهوت شکم، چیزی است که همه مردم در همه اعصار به آن مبتلا هستند و هر بلای جسمی و روحی از کنترل نکردن این دو بر می خیزد پس مۆثرترین و عمومی ترین رژیمی که همه مردم در همه اعصار بتوانند ازآن بهره‏مند شوند، خودداری از شهوت شکم (خوردن و آشامیدن) و شهوت جنسی است. این رژیمی است که هم مردم اهل آخرت از آن سود می برند و هم شکم‏بارگان اهل دنیا (روزه برای سلامت جسم بسیار مفید و لازم است)

کسی که مدتى از این سه چیز (خوردن و آشامیدن و شهوت جنسی) پرهیز کنند و این ورزش را تمرین نماید، به تدریج نیروى خویشتن‏دارى از گناهان در او قوت مى‏گیرد و بر اراده خود مسلط مى‏شود. آن وقت در برابر هر گناهى عنان اختیار از کف نمى‏دهند و در تقرب به معبود خویش دچار سستى نمى‏گردند، زیرا پر واضح است کسى که خدا را در دعوتش به اجتناب از خوردن و نوشیدن و عمل جنسى که امرى مباح است اجابت مى‏کند، قطعا در اجابت دعوت به اجتناب از گناهان و نافرمانى‏ها که اثر بدی نها شکار است، شنواتر و مطیع‏تر خواهد بود.

آنچه بیان شد گوشه ای از فواید و آثار گرسنگی است. پر واضح است که اگر این گرسنگی در حالت روزه و برای قرب الهی و اطاعت امر الله باشد، نتایجی حاصل خواهد شد که جز خدا کسی از احصا و تعیین کیفیت آن بر نمی‌ آید.
 

منبع: ترجمه المیزان، ج2، ملکی تبریزی، المراقبات، فصل دهم.
 تبیان