پایگاه مذهبی دارالصادقیون

فشاری که زندگی در دنیا بر بشر وارد می آورد شاید در هیچ عالمی از عوالم هستی نظیر نداشته باشد؛ زیرا انسان در دنیا همواره در آزمون شدید بلاء و ابتلاء است. از این روست که خداوند دنیا و زندگی در این بخش از هستی را به عنوان عصر خسران و زیان معرفی می کند و برای مراقبت شدید برای گذر از آن تاکید می کند.

شرایط سخت زندگی در دنیا که خود جهنمی حقیقی است انسان را به حزن و خوف مبتلا می کند و اضطراب و ترس و نگرانی را همواره در دل آدمی موجب می شود. 

دنیا جای سختی است
از نظر آموزه های قرآنی، دنیا و شرایط آن یک شرایط بسیار سخت و دشوار است. از این روست که در آیه 117 سوره طه از زندگی دنیوی به عنوان زندگی شقاوت آمیز یاد می کند؛‌ زیرا انسان ها در این بخش از زندگی خود می بایست هماره دغدغه امور ابتدایی زندگی را داشته باشند و شرایط سختی چون گرسنگی، تشنگی، گرمای شدید و عریانی و مانند آن را تحمل کنند.(طه، آیات 118 و 119)

از سوی دیگر،ترس از آینده ای داشته باشند که پس از مرگ و انتقال به جهانی دیگر شکل می گیرد و برای او بسیار مجهول، موهوم و ناشناخته است و نمی داند که چه بر سرش می آید.

انسان در برزخی زندگی می کند که حتی لحظات بسیار شیرین و خوشش،‌ با یاد مرگ بلکه حتی لحظه بعد و از دست دادن عامل خوشی و شیرینی، دلگیر و ناراحت می شود؛ شادی اش با تلخی و زندگی با مرگ چنان آمیخته است که نمی تواند دمی آن ها را از یک دیگر جدا سازد و خوش باشد. از این روست که خداوند زندگی انسان در این بخش از عوالم هستی را به عنوان عصر خسران و زیان معرفی می کند؛‌ چرا که در این دوره زمانی چنان عصاره وجودی انسان فشرده و با هزاران بلا و ابتلا مواجه می شود که شاید نظیری برای آن یافت نشود.(سوره عصر)

عوامل اندوه و اضطراب
مهم ترین عامل اضطراب و اندوه را می بایست در خود انسان جست و جو کرد؛ زیرا تقابل دو لشکر عقل و جهل یک درگیری بسیار سخت و دایمی است که در روان آدمی در جریان است و انسان را دمی آرام نمی گذارد. (اصول کافی، ج 1، کتاب عقل و جهل)

از سوی دیگر، وسوسه های شیطانی به ویژه پس از تسلط و ولایت شیطان عامل اصلی دیگر در ایجاد اضطراب و اندوه در انسان است.

ولایت شیطان مانند آب شور دریاست که به جای رفع تشنگی و عطش، بر تشنگی می افزاید و به جای این که آرامش ایجاد کند آرامش را از انسان سلب می کند و خوف و ترس را در ایشان می افزاید (آل عمران، آیه 175)؛ چرا که شیطان اصولا از آب گل آلود می توان ماهی بگیرد و ایجاد ترس در دوستان و اولیای خودش برای این است که آنان را هم چنان زیر سلطه خود داشته باشد.

از نظر قرآن مهم ترین علل و عوامل اندوه و اضطراب در انسان، از دست دادن چیزی و یا ترس از دست دادن آن است.(آل عمران، آیه 153؛ حدید، آیه 23؛ ممتحنه، آیه 11) این که انسان چیزی را که دوست می دارد از دست بدهد و مصیبتی بر او وارد شود و یا در آینده می داند که آن را از دست می دهد و یا مصیبتی بر او وارد خواهد شد، مهم ترین علل و عواملی است که موجب حزن و اندوه و اضطراب شخص می شود.

راه پیشگیری و درمان اضطراب و اندوه
از نظر آموزه های قرآنی هماره پیشگیری یعنی دفع اضطراب و اندوه بهتر از درمان یعنی رفع آن هاست. به این معنا که انسان می بایست به گونه ای خود را تربیت کرده و پرورش دهد که علل و عوامل اندوه زا نتواند او را مضطرب و اندوهگین سازد.

بهترین راه پیشگیری که قرآن بیان می کند،‌ تغییر در نگرش و رویت انسان به هستی و خود است. وقتی انسان نگرشی صحیح در این حوزه ها داشته باشد،‌ به طور طبیعی هیچ عاملی نمی تواند او را دچار اندوه و اضطراب کند.

اگر انسان ها بدانند که موجودی فقیر در ذات هستند (فاطر، آیه 15) و هیچ چیز در وجودشان یا بیرون از وجودشان مال آن ها نیست،‌ بلکه خودشان و همه هستی مال خداوند است؛ در این صورت دیگر برای خودشان، هیچ دارایی را فرض نمی کنند که بدان دلبسته و علاقه مند شوند و یا از دست دادن آن را امری غیر طبیعی بشمارند و سپس دل نگران شده و یا مضطرب از دست دادن باشند و یا  آن که از دست دادن آن موجب اندوه ایشان شود؛ چرا که اینان وجود خودشان و همه دارایی های خودشان را از آن خداوند می دانند و خود را امانت داری بیش نمی دانند که پس از مدتی می بایست آن را به صاحب مال بازگردانند و امانت را ادا نمایند. (فاتحه الکتاب، آیه 3، نساء، آیه 58؛ و آیات دیگر)

اما وقتی انسان خود را مالک جان و چیزهای دیگر بداند و یا به دارایی که در اختیارش به عنوان امانت است، دلبسته و علاقه مند شود، هنگامی که آن امانت گرفته شود، این تعلقات و دلبستگی ها او را همان طور که شاد کرده وقتی از دست می رود اندوهگین می سازد.

درمانی سریع و اورژانسی
یکی از راه های درمان سریع و اورژانسی اندوه و اضطراب این است که دل فارغ و تهی شده را به سرعت با یاد و ذکر الهی پر کنیم؛‌ زیرا وقتی چیزی از ما گرفته می شود، به همان میزان یک منطقه فراغ و خالی در دل ما ایجاد می شود، که می بایست آن را پر کرد.

از نظر قرآن بهترین چیزی که می تواند به سرعت آن منطقه فراغ و خالی را پر کند، یاد خدا و ذکر الهی است که آرامش بخش است.

از نظر آموزه های قرآنی ، ذکر الهی و یاد خداوند مهم ترین عامل آرامش و رهایی از اضطراب و اندوه است؛ چرا که با یاد خداوند اطمینان و طمانینه در جان و دل آدمی ایجاد می شود.(رعد، آیه 28) و از نظر قرآن خداوند زمانی شما را یاد می کند که شما خدا را یاد کنید. (بقره، ایه 52)
خداوند در آیه 10 سوره قصص می فرماید که دل مادر موسی(علیه السلام) فارغ و تهی شد و همین مساله موجب تلاطم روحی و روانی اش شده به گونه ای که اگر خداوند نبود ممکن بود که مساله مادر شدن را افشا کند و اسرار را هویدا سازد. اما خداوند این کشتی توفان زده و تهی و فارغ شده از موسی (علیه السلام) را با طناب و لنگر وحی و ذکر محکم و استوار ساخت و اجازه نداد آن اندوهی که بر جانش آمده و اضطرابی که بدان گرفتار شده باقی بماند بلکه آن را برطرف کرد.

پس ربط با خداوند و پیوند و گره خوردن دل با یاد خدا به هر شکلی موجب می شود تا کشتی توفان زده دل آرام گیرد و از اضطراب رهایی یابد.

نتیجه گیری
بهترین درمان و رفع اندوه و اضطراب یاد خدا از طریق عبادت به ویژه قرآن و نماز است و در آیات و روایات آمده است که نماز موجب آرامش و اطمینان است، چرا که نماز مهم ترین ذکر الهی است که خداوند در آیه 28 سوره رعد ذکر الهی را مایه آرامش دل ها و ایجاد اطمینان در آن دانسته است.

منبع:noorportal.net