پایگاه مذهبی دارالصادقیون

نماز عملی است که نشان دهنده رابطه‌ای میان انسان و پروردگار است. قیام خاشعانه و خاضعانه انسان در نماز، در برابر خداوند متعال به او نیرویی معنوی می‌بخشد که حس صفای روحی و آرامش قلبی، امنیت روانی وسلامت روانی را در او پدید می‌آورد.

انسان در نماز با همه اعضای بدن و حواس خود متوجه خدا می شود و از همه اشتغالات و مشکلات زندگی روی برمی گرداند و همین حالت روی گردانی کامل از مشکلات زندگی و نیندیشیدن به آن در میان نماز، موجب آرامش روان و سلامت روانی می شود. این حالت آرامش روانی، در ایجاد وضعیت سلامت روانی تأثیر بالایی دارد و موجب کاهش شدت فشارهای عصبی روزانه و تنیدگی ها و تنش‌هایی که بسیاری از مردم دچار آن هستند، می شود. قرآن مجید می‌فرماید: "در زندگی از صبر و نماز کمک بگیرید". (بقره (2) آیه 45)

امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید: "هنگامی که مشکل مهمی برای علی (علیه السلام) پیش می آمد، به نماز بر می‌خاست" سپس آیه فوق را تلاوت فرمود. (تفسیر نمونه، ج 1، ص 219)

خداوند متعال در قرآن کریم، درمان تمام نگرانی‌ها و اضطراب‌ها را یاد و ذکر خدا معرفی می‌کند و آرامش‌دهنده قلب‌ها را «توجه به خدا» و یاد او معرفی می‌نماید، آنجا که می‌فرماید: «اَلاَ بِذکرِ اللّهِ تَطمئِنُّ القُلوبِ» (رعد: 28)؛ بدانید و آگاه باشید که یاد خدا و ذکر او باعث آرامش دل‌هاست. و البته یکی از مصادیق کامل ذکر خدا «نماز» است و اساسا خداوند متعال فلسفه نماز را ظهور یاد خدا در دل‌ها بیان کرده است: «اَقمِ الصَلوةَ لِذکرى» (طه: 14)؛ نماز را به خاطر ذکر من و یاد من بپا دار.

و به این ترتیب نقش پیشگیری کننده و حتی درمانگر مذهب در مورد اضطراب قابل بررسی است.

نماز و درمان نگرانی

در تبیین رابطه نماز و رفع نگرانی و اضطراب باید گفت:

از نظر روان پزشکان، اضطراب با یک احساس منتشر و مبهم دلواپسی که اغلب ناخوشایند و بدون دلیل است مشخص می‌شود که معمولا با یک یا چند مشکل جسمی همراه می‌گردد. از جمله شخص ممکن است علامت‌های جسمی چون احساس تپش قلب، تنگی نفس و درد قفسه سینه، خالی شدن سردل، تعریق، سردرد، تکرر ادرار، اسهال، گزگز دست و پاها، لرزش و... را نیز به همراه داشته باشد.

به عبارتی نظر اسلام و روان شناسان جهان، تنها قدرتی که می تواند افراد بشر را از نگرانی و اضطراب محافظت کند و آرامش آنها را برقرار سازد قدرت نماز و عبادت خداوند است. افرادی که در ساعات مختلف به دعا و نماز خواندن می پردازند روحی مطمئن و سالم دارند و هرگز دچار نگرانی و اندوه نخواهند شد.

امام صادق علیه السلام به یکی از یارانش به نام مسمع فرمود: چه عاملی مانع می شود یکی از شما را در وقتی که غم و اندوه دنیوی بر او وارد شد وضو بگیرد و داخل مسجد شود و دو رکعت نماز بجای آورد و خداوند بزرگ را بخواند. مگر نشنیده اند که پروردگار می فرماید به وسیله صبر و نماز از خدا یاری بخواهید. (سفینه البحار، ج 2، ص 47 «قال الصادق علیه-السلام : مَا یَمنَعُ اَحَدَکُم اِذا دَخَلَ عَلیهِ غَمٌّ مِن غُمُومِ الدُّنیا ان یتَوَضَّا فَیَدخُلَ المَسجدَ فَیرکَعَ رَکعَتَینِ یَدعُوَ اللهَ فیهِما اَما سَمِعتَ اللهَ یَقول وَ استَعینُوا بالصبرِ وَ الصَلَوهِ»، بقره 45، بحارالانوار، ج 69، ص 342)

هرگاه حادثه ای رسول اکرم صلی الله علیه و آله را ناراحت و محزون می ساخت آن جناب به وسیله روزه گرفتن و اقامه نماز از خداوند یاری و کمک می-گرفت. (مجموعهء ورام، ج 1، ص 303. «کانَ النَبیُّ علیه السلام اِذا حُزنهُ اَمرٌ اِستَعانَ بالصّومِ وَ الصَّلوهِ».)

دیل کارنگی می گوید: امروز جدیدترین علم یعنی روانپزشکی همان چیزهائی را تعلیم می دهد که پیامبران تعلیم می دادند زیرا روانپزشکان دریافته اند که دعا و نماز و داشتن یک ایمان محکم به دین، نگرانی، تشویق، هیجان و ترس را که موجب نیم بیشتری از ناخوشی ها است برطرف می سازد.

یکی از پیشوایان علم مزبور می گوید کسی که حقیقتاً معتقد به مذهب است هرگز گرفتار امراض عصبی نخواهد شد. (آئین زندگی، ص 208)

گاندی می گوید: برای میلیونها نفر هندو و مسلمان تنها مایه تسلی و آرامش در زندگی، دعا و نماز است من با تمام جریانها و ناامیدی ها که در عرصه سیاسی با آن مواجه هستم هرگز روحیه امید خود را از دست نداده ام.

در واقع مردمی را دیده ام که حسرت آرامش مرا داشته اند این آرامش از دعا و نماز من حاصل شده است. من اهل دانش نیستم اما در کمال فروتنی ادعا می کنم که مرد دعا و نماز هستم. (همه مردم برادرند، ص 107)

«نورمن وینسنت گریس» می گوید: نماز و دعا بزرگترین نیروئی است که برای مبارزه با دشواری های زندگی روزانه و بدست آوردن آرامش روحی شناخته شده گفتگو با خدا باید عادت همیشگی آدمی شود نه اینکه چون درماندگی به نهایت رسد، رو به خدا کند.

پیامبر گرامی (صلی الله و علیه وآله) فرمودند: «مَثَل خانه‏اى که در آن از خدا یاد مى‏شود و خانه‏اى که در آن ذکرى از خدا به میان نمى‏آید، مانند مثل موجود زنده و مرده است.» (بحارالانوار، ج 75، ص 207) یعنی دلی که مرکز یاد خداست، آباد و آرام است و دلی که از یاد خدا تهی است، ویران و تاریک است و اندوه و اضطراب آن را فرا گرفته. تنها یاد خدا و ذکر او دل‌های پریشان را دوا می‌کند.

حضرت علی (علیه السلام) می‌فرماید: «پروردگارا! تو از هر مونسى براى دوستانت مونس‏ترى و از همه آن‏ها براى کسانى که به تو اعتماد کنند، براى کارگزارى، آماده‏ترى. پروردگارا! آنان را در باطن دلشان مشاهده مى‏کنى و در اعماق ضمیرشان بر حال آنان آگاهى و میزان معرفت و بصیرتشان را مى‏دانى، رازهاى آنان نزد تو آشکار است و دل‏هاى آنان در فراق تو بى‏تاب. اگر تنهایى سبب وحشت آنان گردد، یاد تو مونس آن‏هاست، و اگر سختى‏ها بر آنان فرو ریزد، به تو پناه مى‏برند.» (نهج‌البلاغه خطبه 225)

نماز اول وقت

یکی از عوامل رفع حزن و اندوه «نماز اول وقت» است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

«ما مِن عَبدٍ اِهتَمَّ بِمَواقیتِ الصَّلاهِ اِلا ضَمِنتُ لَهُ الرَوّحَ عِندَ المَوتِ وَ اِنقِطاعِ الهُمَومِ و الاَحزانِ وِ النِجّاة مِنَ النّارِ». (بحارالانوار، ج 83، ص 9)

«هیچ بنده ای به وقت نماز اهمیت نمی دهد مگر آنکه من ضمانت می کنم هنگام مرگ، آرامش داشته، غصه ها از او رخت بربندد و از آتش، خلاص شود».

نماز شب

نماز شب نیز یکی دیگر از عوامل رفع حزن و غم است امام صادق علیه السلام فرمود: «صَلاةُ اللّیلِ تَذهَبُ بِالهَمِّ»(وسائل الشیعه، ج 5/272) «نماز شب غم و اندوه را از بین می برد».