پایگاه مذهبی دارالصادقیون

 چرا خواب بعد از نماز صبح در بعضی احادیث خواب غفلت گفته می شود؟ در روایات متعددى خواب بین الطلوعین مذمت شده است. این خواب موجب فقر و پریشانى دانسته شده است. امام صادق(علیه السلام) فرمود: «خواب صبحگاهان شوم است. رزق را دور و رنگ چهره را زرد و زشت مى‏کند و این خواب شومى است»، (بحارالانوار، ج 86، ص 129)

شاید از این جهت خواب بعد از نماز صبح خواب غفلت نامیده می شود که شخص از برکات زیادی که در بیداری این ساعات است، غافل بوده و خود را محروم می کند.

بیداری بین الطلوعین دارای آثار و فواید بسیار است مانند نشاط درونی، طول عمر، برکت و وسعت روزی ... باید دانست برکت و وسعت روزی حتی برای کسانی که حقوق ثابت دارند نیز مطرح است به طور مثال خرج های بی مورد، ضررها، بیماری ها و موفقیت تحصیلی فرزندان و ... همگی می تواند بسیار پر هزینه باشد که به برکت بهره های معنوی چه بسا این گونه هزینه ها به سراغ فرد نیاید.

جهت توضیح بیشتر توجه شما را به مطالب زیر جلب می کنیم:

یکی از بهترین و نافع ترین لحظات عمر انسان هنگامه سحر و صبح است. به همین دلیل برنامه ریزی برای آن نیز از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. بهترین حالت آن است که انسان مؤمن در هنگامه شب، غذای سبکی بخورد و مقداری زودتر بخوابد تا بتواند در هنگام سحر برخیزد و نماز صبح را نیز در وقت فضیلت آن اقامه نماید و پس از آن نخوابد و وقت خویش را در قرائت قرآن، مطالعه و تفکر سپری نماید.

برای این منظور موارد زیر را مراعات کنید:

1. شام را کمتر از معمول و حداقل دو ساعت قبل از خواب بخورید.

2. شب‏ها زودتر به رختخواب بروید و از بیدار ماندن تا دیر وقت بپرهیزید. حتى‏المقدور براى مطالعه سعى کنید از وقت سحرگاهان و صبح‏ها استفاده نمائید.

3. محل استراحت خود را طورى طراحى و انتخاب کنید که مُشرف به پنجره و فضاى باز باشد تا تغییرات جوّى (رنگ آسمان و تغییرات نور هوا) براى شما ملموس باشد.

4. وسایل مورد نیاز براى برخاستن از خواب را تهیه کنید (مانند ساعت مخصوص و زنگ‏دار که قابل تنظیم باشد).

5. اگر اطرافیان شما دیر مى‏خوابند، شما سعى کنید محل خواب خود را در جائى که سر و صداى کمترى دارد و مزاحمتى براى شما نیست انتخاب کنید و هر چقدر زودتر بخوابید و هرچه خواب شما با آسودگى و در محیطى آرام صورت گیرد، بالطّبع برخاستن شما براى کارهاى صبح، بهتر و و مقدورتر خواهد شد. یکى از عللى که سبب خواب ماندن در صبح‏ها مى‏شود این است که روح و جسم انسان از لحاظ کمى و کیفى استراحت کافى برخوردار نیست.حداقل 6 ساعت خواب براى یک انسان مورد نیاز است در این مدت زمان بدن باید طورى به خواب برود که استراحت عمیق احساس شود. اگر انسان بعد از این نوع استراحت، خودانگیز از خواب بیدار شد این نشانگر خواب و استراحت به میزان مطلوب است.

6. در طول روز مراقب باشید هر قدر اعمال و رفتار شما به صلاح و سداد، خیر و نیکى منطبق‏تر و موافق‏تر باشد توفیقات شما در امور معنوى (از جمله شب‏خیزى) بیشتر خواهد بود.

7. قبل از خواب اعمال آن را انجام دهید، براى این منظور مفاتیح‏الجنان را بگشائید و اعمال قبل از خواب را بر حسب حال و به میزان وقتى که دارید انجام دهید.

8- فعالیت‏هاى شدید بدنى در روز با خواب‏آلودگى و افزایش خواب همراهند و گریزى از آنها نیست، لذا اگر این نوع فعالیت‏هاى شما زیاد است آنها را تعدیل کنید. عدم تحرک و ترک ورزش روزانه باعث اجتماع رطوبت در بدن و خواب آلودگی می شود. بنابراین تحرک بدنی از ضرورت های زندگی یک جوان در سن و سال شماست.

9- بدن ما به خواب نیاز دارد و کمبود خواب خود را جبران می‌کند. به این ترتیب، یکی از علل اصلی خواب صبحگاهی و بیدار نشدن در صبح، بیدار ماندن تا دیر وقت است. لذا اگر شما نیز چنین شیوه‌ای دارید، لازم است تغییر رویه دهید و شبها تا دیروقت بیدار نمانید. لذا اگر می‌خواهید مثلا ساعت 6 صبح از خواب بیدار شوید (و در ضمن، میزان خواب شما مثلا 7 ساعت است)، لازم است ساعت 11 شب به رخت‌خواب بروید و بخوابید.

10- با اطرافیان خود قرار بگذارید که اگر سر ساعت مورد نظر از خواب بر نخواستید به هر صورت ممکن شما را بیدار سازند.

11- یکی از دلایلی که ممکن است خواب صبحگاهی شما ادامه یابد این است که احساس نمی کنید وظیفه ای بر دوش شماست و در واقع کاری ندارید که بخواهید زود و یا دیر برخواستن از رختخواب برای شما تفاوت داشته باشد ؛ لذا توصیه می گردد مسؤلیت آماده کردن صبحانه برای اعضای خانواده را به عهده بگیرید تا از این طریق انگیزه شما برای برخواستن از رختخواب افزایش یابد .

12- یکی دیگر از عواملی که باعث می گردد انسان به خوابش ادامه دهد دمای محیط است ؛ لذا هر وقت که از خواب بیدار شدید از رختخواب خود به درآیید و از گرمای فضای اتاق خواب به وسیله باز کردن پنجره و ... بکاهید. به حیاط رفته و مقداری حرکات کششی انجام دهید .

13- جهت پایبندی به تصمیم به جای خود، برای خود برنامه تشویق و تنبیه بگذارید به عنوان مثال با خود عهد ببندید که هرگاه سر ساعت مورد نظر از رختخواب بیرون نیامدید ، برنامه تلویزیونی مورد علاقه را که هر روز دنبال می کنید تماشا ننمایید. لطفاً در این مورد بر خود سخت بگیرید تا طبعتان به برنامه جدید زندگی عادت نماید.

ممکن است در ابتدا انجام امور مشکل به نظر برسد ولى به مرور قابل انجام مى‏باشد.

علاوه بر موارد فوق، تنظیم چرخه خواب نقش مؤثری در عملکرد کار روزانه انسان و به موقع بیدار شدن دارد. در هر حال خواب به اندازه و کافی برای ترمیم انرژی های از دست رفته و آمادگی برای فعالیت های مجدد روز بعد ضروری است و راهی وجود ندارد جز تنظیم یک برنامه دقیق و رعایت راهکارهائی که در بالا به آنها اشاره شد. خواندن آیه آخر سوره کهف (آیه 110) برای بیدار شدن درهر زمانی که قصد بیدار شدن دارید مؤثر است.

نهی شدید از خواب بین الطلوعین

مَا عَجَّتِ الْأَرْضُ إِلَى رَبِّهَا عَزَّ وَ جَلَّ کَعَجِیجِهَا مِنْ ثَلَاثٍ مِنْ دَدمٍ حَرَامٍ یُسْفَکُ عَلَیْهَا أَوِ اغْتِسَالٍ مِنْ زِنًى أَوِ النَّوْمِ عَلَیْهَا قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ (من‏لایحضره‏الفقیه- جلد4- ص20)

زمین به سوی پروردگارش، فریادی مانند این سه فریاد بر نمی آورد:

1- فریاد از خونی که به ناحق بر روی او می ریزد.

2- آب غسلی که با عمل زنا واجب شده است.

3- خوابی که پیش از طلوع خورشید باشد.

عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام أَنَّ النَّوْمَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ صَلَاةِ الْعِشَاءِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ شَتَاتَ الْأَمْرِ  (مستدرک‏الوسائل- جلد 5 - ص 110)

خواب پیش از طلوع خورشید و نیز خواب قبل از نماز عشاء، باعث فقر و پریشانی امور می شود.

عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ لَا تَنَامَنَّ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ فَإِنِّی أَکْرَهُهَا لَکَ إِنَّ اللَّهَ یُقَسِّمُ فِی ذَلِکَ الْوَقْتِ أَرْزَاقَ الْعِبَادِ عَلَى أَیْدِینَا یُجْرِیهَا  (وسائل‏الشیعة - جلد6 - ص 498)

هرگز قبل از طلوع خورشید نخواب که من آن را برایت خوب نمی دانم، زیرا خدواند در آن وقت، روزی بندگانش را به دست ما تقسیم می کند.

قال رسول الله ص : النوم من أول النهار خرق و نوم القائلة نعمة و النوم بعد العصر حمق و بین العشاءین یحرم الرزق (مکارم‏الاخلاق- ص288)

خواب اول روز، نادانی و خواب نیمروزی نعمت و خواب عصرگاهی کم خردی است و خواب اول شب(بین دو نماز مغرب و عشاء) باعث محروم شدن از روزی می شود.