پایگاه مذهبی دارالصادقیون

مجرد آنچه به دزدی بودنش شک کرده ایم، دلیلی بر مسروقه بودن آن نیست.

در این مقاله به طرح سه سوال در مورد دزدی پرداخته ایم و نظرات مراجع عظام را نیز ذکر کرده ایم، امید که مورد نظرتان واقع شود:
سوال: اگر بعد از خرید وسیله‌ای، به دزدی بودن آن شک کردیم، تکلیف چیست؟
اگر فروشنده مورد اتهام نباشد، تا وقتی که به خلاف قول وی یقین ندارید، استفاده از آن وسیله اشکال ندارد و تفحص بر شما واجب نیست.
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سۆال، چنین است:
حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):
مجرد آنچه ذکر شده، دلیلی بر مسروقه بودن آن نیست.

 حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
اگر شک داشته باشید استفاده از آن اشکال ندارد و تفحص بر شما واجب نیست.
 
حضرت آیة الله العظمی مکارم‌ شیرازی (مد ظله العالی):
این مسئله دلیل بر دزدی بودن کالا نیست و اگر یقین ندارید خرید و استفاده آن اشکال ندارد.

 حضرت آیة الله العظمی نوری ‌همدانی(مد ظله العالی):
در صورتیکه فروشنده مورد اتهام نباشد و امارات [نشانه] ملکیت نیز موجود باشد، معامله صحیح است مگر آنکه خریدار اطمینان به مسروقه بودن آن پیدا کند.
 
حضرت آیة الله هادوی‌ تهرانی (مد ظله العالی):
اگر فروشنده مورد وثوق باشد تا وقتی که به خلاف قول وی یقین ندارید می توانید از آن استفاده کنید.

سوال: شخصی مقدار زیادی دزدی کرده و با پولش سرمایه‌ای برای کار فراهم کرده و دو برابر مبلغ مذکور را با آن کار به دست آورده است، ولی دیگر می‌خواهد مالش حلال شود، اما جرأت گفتن مطلب به آن مالک را ندارد. تکلیف چیست؟
توضیحات:
1. اصل مال را باید به صاحبش برگردانید، ولی لازم نیست او بداند که این مبلغ را به چه دلیلی به او می‌دهید.
2. اگر با اصل و عین مال دزدی، تجارت و کار کرده‌اید، سود حاصل، به مالک تعلق دارد. اما اگر  معاملات را به صورت کلی (خرید و فروش کلی و عینی به این معناست که در «معامله عینی»، دقیقاً کالا مشخص می‌شود، مثلاً گفته می‌شود «این خودکار را به تو می‌فروشم»، که در اینجا باید دقیقاً همان خودکار تسلیم خریدار شود. اما در «معامله کلی» خریدار صرفاً طالب خودکاری است به رنگ آبی، که در این صورت فروشنده می‌تواند هر خودکاری (که با خصوصیات بیان شده در عقد مطابقت داشته باشد)،  را به خریدار تسلیم کند.) انجام داده‌اید و از خود مال دزدی پرداختی صورت نگرفته، بلکه از پول آن، وجه معاملات پرداخت می‌شده، فقط ضامن مقدار اولیه دزدیده شده هستید.
3. در هر حال، در بر گرداندن و محاسبه اصل و سود مال باید ارزش روز آن لحاظ شود.
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سۆال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):
اصل مال را باید به صاحبش برگرداند و نیاز نیست مطلع شود که بابت چیست و اگر مال دزدیده شده پول بوده، نسبت به تفاوت ارزش پول احتیاط واجب در مصالحه است.
سودی که از مال دزدی به دست آورده است، در صورتی که عین مال دزدی به عنوان ثمن یا مثمن قرار گرفته باشد معامله فضولی بوده و در صورت اجازه‌ی مالک، سود آن ملک مالک می‌شود و اگر معامله کلی بوده و مال دزدی را به عنوان ثمن یا مثمن تحویل داده است، ذمه‌اش به طرف معامله مشغول است هر چند معامله و سود حاصله از آن صحیح است.

 حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
اصل پول را باید برگرداند.

حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):
اگر با عین پول دزدی جنس خریده و بر اثر تجارت با آن زیاد شده، همه آن را باید به صاحبش بر گرداند، اما اگر معاملات را به صورت کلی فی الذمه انجام می داده و بعد از پول دزدی وجه آن را می‌پرداخته فقط ضامن مقدار اولیه است، ولی می‌تواند به حساب او واریز کند و یا به وسیله پست برای او بفرستد و لازم نیست موضوع را بگوید. همین که بگوید یا بنویسد که شخصی به شما بدهکار بوده، کافی است.

 حضرت آیة الله مهدی هادوی تهرانی (مد ظله العالی):
1. اگر عین مال دزدیده شده موجود باشد، باید همان را به صاحب مال بازگرداند و اگر عین مال موجود نیست باید ارزش ریالی آن را در حال حاضر به صاحب مال بازگرداند و در هر صورت لازم نیست صاحب مال بداند که چرا این مبلغ به او پرداخت می شود.
2. اگر با مال دزدیده شده تجارت شده باشد و تجارت همانگونه که متعارف است به شکل کلی باشد، سود آن ملک مالک مال اصلی نیست ولی اگر به عین مال تجارتی صورت گرفته باشد، سود آن نیز ملک مالک اصلی است و باید به وی برگردانده شود. 

سوال: اگرکسی درکودکی پول کسی رابرداشته، دربزرگسالی چه باید کند؟
دفتر حضرت آیة الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی):
در هر صورت اگر صاحب آن را می شناسید باید به صاحبش برگردانید و نیاز نیست ایشان مطلع شوند و اگر از پیدا کردن صاحب آن مأیوس هستید با اذن حاکم شرع از طرف صاحبش به فقیر صدقه بدهید.

 دفتر حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
در صورت امکان معادل حقّ او را به دستش برساند، یا به شکلى با هم مصالحه کنند، و اگر این کار ممکن نیست توسّط شخص ثالث، یا بوسیله حواله بانکى، یا توسّط پست برایش ارسال نماید. و چنانچه به او دسترسى ندارد به نیّتش به فقرا صدقه دهد.

 دفتر حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):
برگرداندن آن مقدار به صاحبش واجب است و یا این که از او حلالیت بطلبد و اگر استحلال ممکن نباشد می تواند آنچه شرعاً بدهکار هست به هر طریقی به آنها برساند و لازم نیست گفته شود که از چه بابت است و چنانچه صاحبان آنها را نمی شناسد باید بمقدار بدهی از طریف آنها به فقیر غیر سید صدقه بدهد.

 پاسخ حضرت آیة الله هادوی تهرانی (مد ظله العالی):
باید پول را به صاحب آن باز گرداند و لازم نیست بگوید که این پول را برای چه به او می پردازد، حتی اگر آن را به وی هدیه کند یا به حساب وی واریز نماید، کافی است.

(توجه: استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه ای، سیستانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست انجام گرفته است)

منبع:islamquest.net