پایگاه مذهبی دارالصادقیون

تیمم بدل از غسل و بدل از وضو، با هم فرقى ندارند، ولى احتیاط مستحب است در تیمم بدل از غسل، بلکه در هر تیممى، بعد از مسح پیشانى، یک بار دیگر کف دستها را به زمین بزند و پشت دستها را، با کف دست دیگر مسح کند.

در این مقاله به بررسی اجمالی مسئله تیمم می پردازیم:

در هفت مورد، به جاى وضو و غسل باید تیمم کرد:
1 – پیدا نکردن آب 2 – مشقت بیش از حد 3 – ترس از ضرر 4 – نیاز به آب براى حفظ جان 5 – نیاز به آب براى تطهیر 6 – نداشتن آب مباح 7 – نداشتن وقت براى وضو یا غسل

چیزهایى که تیمم بر آنها صحیح است:
تیمم به خاک ، ریگ ، کلوخ و سنگ ، اگر پاک باشند، صحیح است .

به آجر و کوزه قبل از پخته شدن نیز صحیح است. تیمم بر سنگ گچ و سنگ و سنگ آهک قبل از پخته شدن، صحیح است.

دستور تیمم:
در تیمم، چهار چیز واجب است:

اول: نیت

دوم: زدن تمام کف دو دست، با هم، بر چیزى که تیمم به آن صحیح است و بنابر احتیاط واجب ، همراه با ضربه باشد و گذاشتن دو دست بر زمین کافى نیست

سوم: کشیدن کف هر دو دست به تمام پیشانى و دو طرف آن ، از جایى که موى سر مى روید تا ابروها و بالاى بینى و بنابراحتیاط واجب باید دستها روى ابروها هم کشیده شود

چهارم: کشیدن کف دست چپ به تمام پشت دست راست و بعد از آن کشیدن کف دست راست به تمام پشت دست چپ.

تیمم بدل از غسل و بدل از وضو، با هم فرقى ندارند، ولى احتیاط مستحب است در تیمم بدل از غسل، بلکه در هر تیممى، بعد از مسح پیشانى ، یک بار دیگر کف دستها را به زمین بزند و پشت دستها را به همین صورتى که گفته شد، با کف دست دیگر مسح کند.

پیشانى و پشت دستها را باید از بالا به پایین مسح کند و کارهاى آن را باید پشت سر هم بجا آورد.

انسان باید براى تیمم، انگشتر را از دست بیرون آورد و اگر در پیشانى یا پشت دستها یا در کف دستها، مانعى باشد، مثلاً چیزى به آنها چسبیده باشد، باید بر طرف کند.

سوال: شخصی که صورتش سوخته و نتواند دستان خود را برای تیمم بر صورت بکشد وظیفه او چیست؟

حضرت آیة الله العظمی فاضل لنکرانی(قدّس سرّه):
جواب اگر تمام صورت در اثر سوختگی با باند و دارو گرفته شده باشد ولی روی باندها پاک باشد با تری و رطوبت کف دست، به نیت وضوی جبیره صورت، روی باندها دست بکشید، (و اگر روی باند نجس است پارچه یا چیزی روی باند ببندید و روی آن پارچه دست تر بکشید)؛ و پس از شستن صورت دست راست و چپ را که سالم هستند را به صورت معمول وضو بدهید. و احتیاطاً تیمم هم ضمیمه کنید یاحقّ.

سوال: ناخن های من به دلیل نازک بودن زود می شکنند، به همین دلیل اکثر اوقات از لاک استفاده می کنم و به دلیل پوست حساسم تیمم می کنم. آیا نماز با این حالت صحیح است؟

اگر رساندن آب به بدن دارای مشقت فراوان باشد به طوری که اغلب مردم چنین امری را تحمل نمی کنند؛ می توان به جای وضو یا غسل، تیمم انجام داد. (امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ج1، ص372، م664)  اما مجرد نازک بودن ناخن مجوّز تیمم نیست، بلکه باید لاک ناخن پاک شود و جهت نماز وضو گرفته شود.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سۆال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی):
در فرض سۆال تیمم صحیح نیست و باید براى وضو مانع را برطرف نمایید.

 حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
لاک ناخن های دست و پا برای غسل باید پاک شود و همچنین باید لاک ناخنهاى دست برای وضو و تیمم پاک گردد و کافی است یک ناخن از انگشتان پا بدون لاک باشد تا برای وضو بر روی آن مسح نمایید.

 حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
انگشتان دست باید در موقع وضو و غسل از لاک پاک شود، ولی در انگشتان پا اگر یک انگشت خالی از لاک باشد (غیر از انگشت کوچک) و بر روی آن مسح بکشند وضو صحیح است.

 حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):
مجرد نازک بودن ناخن مجوّز تیمم نیست بلکه باید لاک ناخن پاک شود و جهت نماز وضو بگیرید.
 
حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):
باید برای نماز مانع برطرف شود.
 
چند استفتاء از آیة الله خامنه ای دام ظله:
سوال: شخصى به خاطر تنگى وقت، نمازش را با تیمم خوانده است. بعد از فراغت از نماز براى او آشکار مى‏شود که وقت براى وضو داشته است. نماز او چه حکمى دارد؟

اعاده آن نماز بر او واجب است.

سوال: اگر چیزهایى مثل خاک، گچ، سنگ که تیمم بر آنها صحیح است، به دیوار چسبیده باشند، آیا تیمم بر آنها صحیح است یا آنکه حتماً باید بر روى زمین باشند؟

در صحّت‏ تیمم، بودن آنها بر روى زمین شرط نیست.

سوال: در صورتى که جنب بر اثر عدم امکان رسیدن به حمام، چند روزى جنابتش استمرار داشته باشد، اگر بعد از نمازى که با تیمم بدل از غسل خوانده است، حدث اصغرى از او سر بزند، آیا براى نماز بعدى باید دوباره تیمم بدل از غسل نماید؟ یا آنکه همان تیمم اول از جهت جنابت کفایت مى‏کند، و براى نمازهاى بعدى از جهت حدث اصغر وضو یا تیمم واجب است؟

شخص جنب پس از آن که به‌طور صحیح تیمم بدل از غسل جنابت کرد، اگر حدث اصغر از او سر بزند، تا زمانى که عذرِ شرعىِ مجوّز تیمم برطرف نشده است، بنا بر احتیاط واجب باید براى اعمال مشروط به طهارت، تیمم بدل از غسل نماید و وضو هم بگیرد و اگر معذور از وضو باشد باید تیمم دیگرى بدل از آن نماید.

سوال: آیا تیمم بدل از غسل همان احکام قطعى و ثابت غسل را دارد؟ به این معنى که آیا با آن داخل مسجد شدن جایز است؟

ترتیب همه آثار شرعى غسل بر تیمم بدل از غسل جایز است، مگر این که تیمم بدل از غسل به علت تنگى وقت باشد.

سوال: شخصى که از مجروحین جنگى است و بر اثر قطع نخاع قادر به کنترل ادرار خود نیست، آیا مى‏تواند به این دلیل که حمام رفتن براى او کمى مشقت دارد، براى انجام اعمال مستحبى مانند غسل جمعه و زیارت و غیر آنها تیمم بدل از غسل نماید؟

صحّت‏ تیمم بدل از غسل براى اعمالى که مشروط به طهارت نیست، مانند زیارت محل اشکال است، ولى انجام آن بجاى غسل‏هاى مستحبى در موارد عسر و حرج به قصد رجاء و مطلوبیت اشکال ندارد.

سوال: کسى که فاقد آب است و یا استعمال آب برایش ضرر دارد، آیا در صورت تیمم بدل از غسل جنابت، داخل مسجد شدن و خواندن نماز جماعت براى او جایز است؟ قرائت قرآن کریم چه حکمى دارد؟

تا زمانى که عذر مجوّز تیمم باقى است و تیمم او باطل نشده، انجام همه اعمال مشروط به طهارت براى او جایز است.

منابع:
سایت پورتال انهار
سایت آیة الله خامنه ای دام ظله
سایت آسمونی
سایت اسلام کوئیست
امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ج1