پایگاه مذهبی دارالصادقیون

یکی از اموری که باید همه مسلمانان مورد عنایت قرار دهند، سحرخیزی و تهجّد و راز و نیاز سحرگاهان است.
در قرآن کریم بیش از ده مورد، این مسأله یاد شده و با عباراتِ گوناگون از سحرخیزان و شب زنده داران، تجلیل و تمجید شده است.
«تَتَجافی  جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمضاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ، فَلا تَعَلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِیَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزاءً بِما کانُوا یَعْلَمُونَ».**سوره سجد: آیه 16 و 17.***
پهلوهای آنان از بسترها، تهی می شود و از جایگاه خودشان بر می خیزند و پروردگارشان را از روی بیم و امید می خوانند  و از آنچه به آنان داده ایم انفاق می کنند، کسی نمی داند که به پاداش اعمال آنها چه چیزهایی که باعث چشم روشنی است، برای آنها ذخیره شده است.
تاک خویش از گریه های نیمه شب سیرآب دار - کز درون او شعاع آفتاب آید برون 
ذرّه ای بی مایه ای ترسم که ناپیدا شوی - پخته تر کن خویش را تا آفتاب آید برون 
در گذر از خاک و خود را پیکر خاکی مگیر - چاک اگر در سینه ریزی، ماهتاب آید برون 
گر به روی تو حریم خویش را در بسته اند - سر به سنگ آستان زن، لعل ناب آید برون 
(اقبال)
 روایات در فضیلت نماز شب و مذمّت و نکوهش تارکان آن بنا به گفته عارف واصل مرحوم حاج میرزا جواد ملکی (ره) در کتاب «اسرار الصّلوة» به حدّ تواتر رسیده است.
امام صادق علیه السلام می فرماید:
«لَیْسَ مِنْ شِیْعَتِنا مَنْ لَمْ یُصَلِّ صَلوة اللّیل»**اسرار الصلوة: 289.***.
کسی که نماز شب نمی خواند، از شیعیان ما نیست».
شب مردان خدا روز جهان افروزست - روشنان را به حقیقت شب ظلمانی نیست 
 مرحوم ملکی می فرماید: استادم [ملا حسینقلی همدانی ] به من فرمود: «فقط متهجّدین هستند که به مقاماتی نائل می گردند و غیر آنان به هیچ جایی نخواهند رسید».**اسرار صلوة: 293.***
علاّمه طباطبائی رحمه الله علیه می فرماید:
 چون به نجف اشرف برای تحصیل مشرّف شدم، از نقطه نظر قرابت و خویشاوندی و رحمیّت گاهگاهی به محضر مرحوم قاضی شرفیاب می شدم، تا یک روز درِ مدرسه ای ایستاده بودم که مرحوم قاضی از آنجا عبور می کردند، چون به من رسیدند دستِ خود را روی شانه من گذاردند و گفتند: «ای فرزند! دنیا می خواهی نماز شب بخوان و آخرت می خواهی نماز شب بخوان».
 این سخن آنقدر در من اثر کرد که از آن زمان به بعد تا زمانی که به ایران مراجعت کردم، پنج سال تمام، در محضر قاضی روز و شب به سر می بردم و آنی از ادراک فیض ایشان دریغ نمی کردم و از آن وقتی که به وطن بازگشتم تا وقت رحلت استاد، پیوسته روابط ما برقرار بود و مرحوم قاضی طبق روابط استاد و شاگردی، دستوراتی می دادند و مکاتبات از طرفین برقرار بود.
علاّمه می فرمودند:
«ما هر چه داریم از مرحوم قاضی داریم.»**مهر تابان: 16، بخش نخست.***
در حدیثی از امام صادق علیه السلام چنین می خوانیم:
«أَبْغَضُ الْخَلْقِ إلی اللَّه جِیْفَةٌ بِاللَّیلِ، بطالٌ بِالنَّهار».
مبغوض ترین و ناپسندترین مردم نزد خداوند، کسی است که [شب را سراسر به خواب و ]بسان مرداری گندیده و در روز بیکار و تنبل باشد.
خفتگان را خبر از زمزمه مرغ سحر - حیوان را خبر از عالم انسانی نیست 
دوش مرغی به صبح می نالید - عقل و صبرم ببرد و طاقت و هوش 
یکی از دوستان مخلص را - مگر آواز من رسید بگوش 
گفت باور نداشتم که تو را - بانک مرغی چنین کند مدهوش 
گفتم این شرط آدمیّت نیست - مرغ تسبیح گوی و من خاموش 
(سعدی)
 کتاب حاضر شامل کیفیّت خواندن نماز شب به صورت مختصر و مفصّل و شامل گلچینی از آیات و روایاتی در فضیلت نماز شب و داستانهایی از علماء و بزرگان که اهل نماز شب بودند و اثرات و نتیجه های خاصی از نماز شب دیدند، می باشد.
 این مختصر را جهت شادی قلب امام زمان (عجّ اللَّه تعالی فرجه الشّریف) و رفع موانع ظهور آن حضرت و شادی روح امام عزیز و تمام شهدا، هدیه می نمایم تا شاید مورد دعای حضرت مهدی علیه السلام قرار گیریم. و به واسطه دعای آن حضرت همه ما از بندگان خوب خدا و بهترین امّت پیامبر و شیعیان خاص امیرمؤمنان و اولاد معصوم آن حضرت علیهم السلام قرار گیریم انشاء اللَّه.
التماس دعا
سیزدهم جمادی الاول 
مصادف با سالروز شهادت حضرت زهرا علیها السلام 
 سید عبداللَّه حسینی

در فضیلت نماز شب و آثار آن

و از حضرت صادق علیه السلام روایتست که فرموده بود در وصیّت رسول خدا به علی علیهما و آلهما السّلام: یا علی وصیّت می کنم تو را در باب نفس خودت به چند خصلت پس حفظ کن آنها را، بعد از آن فرمود: خداوندا یاری کن او را و ذکر فرمود جمله ای از خصلتها تا اینکه فرمود:
«وَ عَلَیْکَ بِصَلوةِ اللَّیْلِ وَ عَلَیْکَ بِصَلوةِ اللَّیْلِ وَ عَلَیْکَ بِصَلوةِ اللَّیْلِ وَ عَلَیْکَ بِصَلوةِ الزَّوالِ وَ عَلَیْکَ بِصَلوةِ الزَّوالِ وَ عَلَیْکَ بِصَلوةِ الزَّوالِ»
بر تو باد به نماز شب، بر تو باد به نماز شب، بر تو باد به نماز شب، بر تو باد به نماز زوال و سه بار تکرار فرمود.
 و ظاهر این است که حضرت اراده کردند به نماز شب سیزده رکعت را و به نماز زوال هشت رکعتی که نافله زوال است.

وقت نماز شب

وقت نماز شب از اول نیمه شب است تا طلوع صبح صادق.
توضیح: شب از دیدگاه شرع عبارت است از اول مغرب تا طلوع صبح صادق. بنا بر این در ساعت 122 شب که عبارت است از نیمه غروب تا طلوع آفتاب بیش از نیم ساعت از نیمه شب شرعی گذشته است.
- افضل آن است که نماز شب به هنگام سحر خوانده شود و هنگام سحر عبارت است از یک سوم آخر شب و هر قدر به صبح نزدیکتر باشد افضل خواهد بود.
- شخص مسافر می تواند نماز شب را پیش از نیمه بخواند.
- جوانی که می ترسد بخواب بماند و نماز شب از او فوت شود می تواند نماز شب را پیش از نیمه شب بخواند.
- همه کسانی که برای خواندن نماز شب بعد از نیمه شب عذری دارند مانند پیرمردان و یا کسی که از سرد شدن هوا می ترسد و یا از جنب شدن در خواب می ترسد و مانند اینها می توانند نماز شب را قبل از نیمه شب بخوانند.
امام صادق علیه السلام فرمود:
 اگر بیم داری که پایان شب برنخیزی یا سرما و مشکل دیگری مانع نماز شبت خواهد شد، نماز شب و «وتر» را در اوّل شب بخوان.**وسائل الشیعه: ج 3، ص 183.***
- در مواردی که تقدیم نماز شب جایز است سزاوار است که نیّت اداء نکند بلکه به نیّت (تعجیل) و جلو انداختن بخواند.
- اگر نماز شب از کسی فوت شد می تواند قضای آن را در روز به جا بیاورد.
«مفضّل» می گوید:
به امام صادق علیه السلام  عرض کردم: فدایت شوم؛ من گاهی به خواندن نماز شب موفّق نمی شوم، آیا اجازه می فرمائید پس از خواندن نماز صبح پیش از آنکه آفتاب طلوع کند قضای نماز شب را بخوانم؟
فرمود: آری؛ امّا اهل خانه ات را از این کار با خبر مکن زیرا آنان هم از تو یاد می گیرند و این کار را سنّت قرار می دهند.**سفینة البحار: ج 22، ص 46.***
تذکّر: قضای نماز شب را فضیلت بسیار است چنانچه در تفسیر علی بن ابراهیم از امام صادق علیه السلام روایت می کند که:
 شخصی به آن حضرت عرض کرد: فدایت شوم چه بسا که اتّفاق می افتد که یک ماه و دو ماه و سه ماه نماز شب از من فوت می شود و من آن را به روز قضا می کنم، آیا این کار جایز است؟
فرمود: به خدا قسم این کار مایه روشنی چشم تو است و اینجمله را سه بار تکرار کرد.
- قضای نماز شب را بر تقدیم آن یعنی پیش از نیمه شب خواندن رجحان دارد. بنابر این اگر می داند که قضای نماز شب از او فوت نخواهد شد قضا اولویت دارد.
تذکر: برای تشویق جوانان عزیز روایتی در مورد قضای نماز شب نقل می کنم:
اسحق بن عمار ضمن روایتی از امام صادق علیه السلام  نقل می کند که ایشان از پدران بزرگوار و آنان از رسول خدا صلی اللَّه علیهم أجمعین نقل می کند که فرمود:
«ان اللَّه یباهی بالعبد یقضی صلوة اللّیل بالنهار یقول ملائکتی عبدی یقضی ما لم افترضه علیه اشهدوا انی قد غفرت له».
خدای تعالی با بنده ای که نماز شب را در روز قضا بکند مباهات می کند و می فرماید:
«ای فرشتگان من، این بنده من چیزی را که به او واجب نکرده ام قضا می کند گواه باشید که من او را آمرزیدم».**وسائل الشیعه: ج 4، ص  278 / بحار الانوار: ج 84، ص 202.***
- جوانی که می ترسد به خواب بماند اگر پیش از نیمه شب نماز شب را خواند و خوابید و پیش از صبح بیدار شد لازم نیست نماز شب را دوباره بخواند.
- اگر مشغول نماز شب شد و صبح طلوع کرد اگر چهار رکعت از نماز شب را خوانده است که صبح شد بقیه نماز شب را به طور مخفف و بدون مستحبات می خواند و اگر هنوز چهار رکعت از نماز شب نخوانده صبح شد همان دو رکعتی را که شروع کرده تمام می کند و پس از آن دو رکعت نافله صبح را می خواند و سپس دو رکعت نماز صبح واجب را می خواند و پس از آن باقیمانده نماز شب را قضا می کند و اگر اصلاً به نماز شب شروع نکرده صبح طلوع کرد دو رکعت نافله صبح را اوّل می خواند و پس از آن نماز صبح را و پس از آن قضای نماز شب را به جا می آورد.**مآخذ برخی از روایات مربوط به فضیلت قضای نماز شب:
امشب آن نیست که در خواب رود چشم ندیم - خواب در روضه رضوان نکنند اهل نعیم یحضرالفقیه: 1/497، 498 وتهذیب: 2/1733 واستبصار: 1/390 و وسائل: 4/242، 273.***
خاک را زنده کند تربیت باد بهار - سنگ باشد که دلش زنده نگردد به نسیم 
بوی پیراهن گم کرده خود می شنوم - گر بگویم همه گویند ضلالی است قدیم 
 ای رفیقان سفر دست بدارید از ما - که بخواهیم نشستن به در دوست مقیم