پایگاه مذهبی دارالصادقیون

 «« آنچه مخصوص شب بیست و سوم است »».

الف ـ تأکید بر غسل.به نقل از برید بن معاویه : « دیدم امام صادق علیه السلام در شب بیست و سوم از ماه رمضان غسل کرد: یک بار در اوّل شب ، یک بار هم در آخر آن .» (11)

ب ـ تأکید بر شب زنده دارى

1- امام على علیه السلام:

« پیامبر خدا در دهه آخر ماه رمضان ، بستر خود را جمع مى کرد و کمرش را مى بست و شب بیست و سوم ، خانواده خود را بیدار مى کرد.

و در آن شب ، به صورت خفتگان ، آب مى پاشید ». (2)

2- دعائم الإسلام: فاطمه علیهاالسلام نمى گذاشت که کسى از خانواده اش در آن شب (شب بیست و سوم) بخوابد و [ خواب] آنان را با کم خوردن درمان مى کرد و از روز براى آن شب ، آماده مى شد و مى فرمود: «محروم ، کسى است که از خیر آن بى بهره بماند». (3)

3- الإقبال ـ به نقل از جمیل و هشام و حفص ـ :

« امام صادق علیه السلام به سختى بیمار شد. چون شب بیست و سوم فرا رسید ، به غلامان خود دستور داد او را به مسجد بردند و آن شب را در مسجد بود.» (4)

ج ـ تأکید بر صد رکعت نماز

1- امام باقر علیه السلام: « هر کس شب بیست و سوم ماه رمضان را زنده بدارد و در آن صد  رکعت نماز بخواند ، خداوندْ در زندگى اوگشایش مى دهد و کار دشمنان او را خود بر عهده مى گیرد و او را از غرق شدن ، زیر آوار ماندن ، سرقت ، و از شرّ دنیا مصون مى دارد و وحشت نکیر و منکر را از او بر مى دارد ، و او در حالى از گور خویش بیرون مى آید که نورش بر اهل رستاخیز مى تابد ، و نامه عملش را به دست راستش مى دهند و رهایى از آتش و عبور بر صراط و ایمنى از عذاب را براى او مى نویسند و بدون حساب وارد بهشت مى شود و در بهشت ، از همنشینان پیامبران و صدّیقان و شهیدان و صالحان قرار داده مى شود و آنان چه نیکو همنشینانى اند! (5)

2- امام صادق علیه السلام: « مستحب است در آن شب صد رکعت نماز خوانده شود ، در هر رکعت: یک بار «حمد» و ده بار سوره «قل هو اللّه أحد».
(6)

د ـ تأکید بر زیارت امام حسین علیه السلام

1- امام رضا علیه السلام:

کسى که در ماه رمضان ، امام حسین علیه السلام را زیارت مى کند ، مواظب باشد که نزد قبر آن امام بودن را در شب جُهَنى از دست ندهد ،و آن ، شب بیست و سوم است؛ شبى که امید است شب قدر باشد. (7)

2- امام جواد علیه السلام: « هر کس در شب بیست و سوم ماه رمضان ، امام حسین علیه  السلام را زیارت کند ـ همان شبى که امید است شب قدر باشدو در آن شب ، هر کار حکمت آمیزى فیصله مى یابد ـ روح هاى بیست و چهار هزار فرشته و پیامبر با او مصافحه مى کنند ، که همگى از خداوندْ اذن مى گیرندکه آن شب ، حسین علیه السلام را زیارت کنند. » (8)

ه ـخواندن سوره هاى عنکبوت ، روم و دُخان

امام صادق علیه السلام ـ خطاب به ابو بصیر ـ :

« هر کس دو سوره عنکبوت و روم را در ماه رمضان ، در شب بیست و سوم بخواند ، به خدا قسم ـ اى ابو محمّد ـ او از اهل بهشت است و هرگز در این سخن استثنا نمى کنم و نمى ترسم که خداوند ، در این سوگند گناهى بر من بنویسد.

این دو سوره نزد خداوند ، جایگاهى والا دارند.» (9)

الإقبال: و از اعمال افزون در شب بیست و سوم ، خواندن سوره دُخان در آن شب و در هر شب است... .(10)

و ـ خواندن هزار بار سوره قدر

سیّد ابن طاووس ـ در الإقبال ـ :از قرائت قرآن در این شب [ قرائتِ] هزار بار سوره «إنّا أنزلناه» است. روایتى براى این ، در شب اوّل ، به صورت کلّى (براى همه ماه) گذشت. اختصاص خواندن این سوره در این شب نیز با سندهاى چندى از امام صادق علیه السلام براى ما روایت شده است ،که فرمود: «اگر کسى در شب بیست و سوم ماه رمضان ، هزار بار سوره إنّا أنزلناه بخواند ، صبح خواهد کرد ، در حالى که یقین او ، با اعتراف به آنچه مخصوص ماست ، استوار خواهد بود و این نیست ، مگر به سبب آنچه در خواب خود مى بیند». (11)

ز ـ دعا براى امام زمان علیه السلام

مصباح المتهجّد ـ به نقل از محمّد بن عیسى ، با سدر شب بیست و سوم ماه رمضان ، این دعا در حال سجود ، ایستاده ، نشسته و در هر حال و در همه ماه و هر گونه و هر وقت از روزگارت که ممکن شود ، مکرّر خوانده مى شود. پس از ستایش خداى متعال و درود بر پیامبر ، محمّد صلى الله علیه و آله ، مى گویى :


«خداوندا! در این ساعت و در هر ساعت ، براى ولىّ خود ، ... پسر ... (حجة بن الحسن ع) ، سرپرست و نگهبان و پیشوا و یاور و راهنما و چشم باش ،تا آن که او را در زمین خود ، با اطاعت و رغبت مردم ساکن سازى و وى را در آن به مدّت طولانى بهره مند گردانى!».
(12)

فضیلت و آداب روز قدر


الإقبال ـ به نقل از هشام بن حکم ، از امام صادق : روزِ شب قدر ، مثل شب قدر است. (13)

امام صادق علیه السلام:شب قدر ، در هر سال ، هست و روز شب قدر ، مثل شب قدر است. (14)

امام صادق علیه السلام: صبح روز شب قدر ، مثل شب قدر است. پس ، عمل و تلاش کن . (15)

التماس دعا

امشب، شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان است دیگر زمانی باقی نمانده، باید تمام تلاش خود  را بکار برد تا در پناه رحمت خداوند متعال قرار گرفت... اگر تاکنون قرار نگرفته ای ... زیرا اگر کسی در ماه مبارک رمضان بخشیده نشود بنا بر فرموده پیامبر اکرم (ص) «شقی» است.

اعمال شب‌هاى قدر بر دو نوع است؛ یکى آن‌که در هر سه شب باید انجام داد و دیگر آنهایی‌که مخصوص هر شبى است.اعمال مشترک شبهای قدر  در  مقاله اعمال شب بیست و یکم توضیح داده شده است.

اعمال شب بیست و سوم:

این شب، از دو شب قبل برتر است و از احادیث متعدد اینگونه احتمال داده می‌شود که شب قدر همین شب است. در روایتی از امام باقر(ع) نقل شده است که مردی در ماه رمضان خدمت رسول خدا (ص) آمد و به آن حضرت عرض کرد: من در بیرون مدینه به سر می‌برم و شتر و گوسفند دارم که نمی‌توانم همه شب در مدینه حاضر شوم. دوست دارم شبی را به من معرفی کنی تا آن شب را به مدینه بیایم و در نماز و عبادت حاضر باشم . حضرت او را به نزد خود فراخواند و به طور در گوشی آن شب را معرفی کرد.

آن مرد نیز وقتی شب‌های بیست و سوم ماه رمضان فرا می‌رسید، با همه خانواده و فرزندان و غلامان به مدینه می‌آمد و آن شب را می‌ماند و صبحگاهان به منزل خویش بر می‌گشت.

همچنین در روایت دیگری نقل شده است که رسول خدا(ص) در شب بیست و سوم ماه رمضان به سر و روی خانواده‌اش آب می‌پاشید تا به خواب نروند ( و از فضیلت این شب بهره بگیرند).

روایات متعدد دیگری نیز داریم که می‌گوید: شب قدر، شب بیست و سوم است. مرحوم "علامه مجلسی" نیز در کتاب "زادالمعاد" می‌گوید:"‌اکثر احادیث معتبر دلالت دارد که شب بیست و سوم، شب قدر است".

اعمال مخصوص شب بیست و سوم ماه رمضان

در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان، غیر از اعمال مشترک شب‌های قدر، اعمال دیگری نیز وارد شده است تا فردی که این شب را به احیا می‌گذراند در کنار اعمال مشترک شبهای قدر، آنها را نیز انجام دهد، که شرح آن در ادامه می آید:

1- سوره عنکبوت و سوره روم را بخواندکه امام صادق(ع) فرمود: " هرکس در شب بیست و سوم،  سوره‌های عنکبوت و روم را بخواند، به خدا سوگند! اهل بهشت است".

2- هزار مرتبه سوره "انا انزلناه" (سوره قدر) را بخواند.

3- سوره " حم دخان" (سوره دخان) را بخواند.

4- این دعا را بخواند:

اللَّهُمَّ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی

خدایا عمرم را طولانى گردان

وَ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی

و روزى‏ام را وسعت بخش

وَ أَصِحَّ لِی جِسْمِی

و بدنم را تندرست بدار

وَ بَلِّغْنِی أَمَلِی

و به آرزویم برسان

وَ إِنْ کُنْتُ مِنَ الْأَشْقِیَاءِ فَامْحُنِی مِنَ الْأَشْقِیَاءِ وَ اکْتُبْنِی مِنَ السُّعَدَاءِ

و اگر در زمره بدفرجامان هستم،مرا از آن گروه محو کن و در گروه سعادتمندان ثبت فرما

فَإِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ عَلَى نَبِیِّکَ الْمُرْسَلِ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَمْحُو اللَّهُ مَا یَشَاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتَابِ

،که تو در کتاب فرو فرستاده‏ به پیامبر مرسلت(درود تو بر او و خاندانش)فرمودى:خدا محو مى‏کند آنچه را بخواهد و ثبت مى‏نماید آنچه را اراده کند و کتاب جامع نزد اوست.

 5- این دعا را که مخصوص شب بیست و سوم است بخواند:

یَا رَبَّ لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ جَاعِلَهَا خَیْرا مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ

اى پروردگار شب قدر و قراردهنده آن بهتر از هزار ماه،

وَ رَبَّ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ الْجِبَالِ وَ الْبِحَارِ

و پروردگار شب‏ و روز،و کوهها و دریاها

وَ الظُّلَمِ وَ الْأَنْوَارِ وَ الْأَرْضِ وَ السَّمَاءِ

و تاریکیها و روشناییها و زمین و آسمان

یَا بَارِئُ یَا مُصَوِّرُ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ

اى پدیدآورنده،اى صورت‏بخش،اى‏ عطا کننده،اى نعمت ده،

یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا اللَّهُ یَا قَیُّومُ

اى خدا، اى بخشنده، اى خدا، اى به خود پاینده،

یَا اللَّهُ یَا بَدِیعُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ

اى خدا، اى نو آفرین، اى خدا، اى خدا، اى خدا،

لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلاءُ

نامهاى نیکوتر و نمونه‏هاى والاتر و بزرگمنشى و نعمتها از آن توست،

أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ

از تو درخواست مى‏کنم که بر محمّد و خاندان‏ محمّد درود فرستى،

وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِی فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ فِی السُّعَدَاءِ

و قرار دهى در این شب نامم را در زمره سعادتمندان

وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ

و روحم را با شهیدان

وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ

و نیکوکارى‏ام‏ را در بلند‌مرتبه‏ترین درجه بهشت

وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَةً

و گناهم را آمرزیده

وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِینا تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی

و ببخشى بر من یقینى که دلم با آن همراه باشد

وَ إِیمَانا یُذْهِبُ الشَّکَّ عَنِّی

و ایمانى که شک را از من‏ زدوده گرداند

وَ تُرْضِیَنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی

و خشنودى به آنچه نصیبم نموده‏اى

وَ آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً

و ما را در دنیا و آخرت پاداش نیکو عنایت فرما

وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ الْحَرِیقِ

و از عذاب آتش سوزان حفظ کن

وَ ارْزُقْنِی فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَ الرَّغْبَةَ إِلَیْکَ وَ الْإِنَابَةَ وَ التَّوْبَةَ

و در این شب ذکر و شکر خویش و رغبت به سوى خود و بازگشت و توبه روزى‏ام فرما

وَ التَّوْفِیقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّدا وَ آلَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِمُ السَّلامُ و به آنچه محمّد و خاندان محمّد(درود خدا بر آنان باد)را به آن موفق کردى توفیقم ده.

  6- این دعا را که امام صادق(ع) نقل شده است ،‌بخواند:

اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ فِیمَا تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ خدایا قرار ده در آنچه حکم مى‏کنى و مقدّر مى‏نمایى،از فرمان حتمى، وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ

در آنچه از کار حکیمانه جدا مى‏سازى در شب قدر،از حکمى که بازگشت نپذیرد،و تغییر نیابد،

أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا

اینکه مرا در این سال از حاجیان خانه محترمت بنویسى

اَلْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ

حاجیانى که حجّشان پذیرفته،

اَلْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ

و سعیشان قبول افتاده

اَلْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ

و گناهانشان‏ آمرزیده گشته

اَلْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ

و بدیهایشان محو شده است

وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمْرِی

و قرار ده در آنچه فرمان مى‏دهى و مقدّر مى‏نمایى که عمرم را طولانى گردانى

وَ تُوَسِّعَ لِی فِی رِزْقِی

و در روزى‏ام‏ وسعت بخشى.

7- این دعا را که از امام حسین (ع) نقل شده است بخواند:

یَا بَاطِنا فِی ظُهُورِهِ

اى پنهان در حال آشکار بودنش

وَ یَا ظَاهِرا فِی بُطُونِهِ

و اى آشکار در حال پنهان بودنش

وَ یَا بَاطِنا لَیْسَ یَخْفَى

و اى پنهانى که مخفى نمى‏شود

وَ یَا ظَاهِرا لَیْسَ یُرَى

و اى آشکارى که دیده نمى‏شود

یَا مَوْصُوفا لا یَبْلُغُ بِکَیْنُونَتِهِ مَوْصُوفٌ

اى به وصف آمده‏اى که هیچ ممکنى به حقیقتش نمى‏رسد

وَ لا حَدٌّ مَحْدُودٌ

و هیچ حدّ بسته‏اى به او احاطه پیدا نمى‏کند

وَ یَا غَائِباً غَیْرَ مَفْقُودٍ

و اى غایب گم نشده

وَ یَا شَاهِداً غَیْرَ مَشْهُودٍ یُطْلَبُ فَیُصَابُ

اى حاضرى که مشهود نیست تا آنکه جستجو شود و او را بیابند

وَ لا یَخْلُو مِنْهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ مَا بَیْنَهُمَا طُرْفَةَ عَیْنٍ

آسمانها و زمین و آنچه بین آنهاست،به اندازه چشم برهم‏زدن از او خالى نیست

لا یُدْرَکُ بِکَیْفٍ وَ لا یُؤَیَّنُ بِأَیْنٍ وَ لا بِحَیْثٍ

به کیفیتى معین دانسته نمى‏شود و محدود به مکان و جهت نمى‏گردد

أَنْتَ نُورُ النُّورِ

تویى روشنایى نور

وَ رَبُّ الْأَرْبَابِ

پروردگار پرورندگان

أَحَطْتَ بِجَمِیعِ الْأُمُورِ

به همه امور احاطه کرده‏اى،

سُبْحَانَ مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ‏ءٌ

منزه خدایی که مانندش چیزی نیست

وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ

و او شنوا و بیناست

سُبْحَانَ مَنْ هُوَ هَکَذَا وَ لا هَکَذَا غَیْرُهُ

،منزّه است آن‏که داراى این صفات است و براى غیر او چنین صفاتى نیست.

سپس هر حاجتی دارد از خدا بطلبد.

 8- همچنین از معصومین (ع) روایت شده است که در شب بیست و سوم ماه رمضان، در سجود و ایستاده و نشسته دعای زیر را می‌خواندند، بلکه مناسب است در تمام ماه رمضان و در زمان‌های دیگر پس از تمجید و ستایش خداوند و صلوات بر محمد و آلش ( مثلا حداقل با گفتن الحمدلله و الصلاه علی رسول الله و آله الطاهرین ) این دعا خوانده شود:

اَللهمَّ کُن لولیکَ الحُجةِ بنِ الحَسَنِ

خدایا براى ولى‏ات حجت بن الحسن

صَلَواتُکَ عَلَیهِ و عَلی ابائهِ فی هذهِ السّاعةِ، و فی کُلّ ساعَة

که درودهایت بر او و پدرانش باد، در این ساعت،و در هر ساعت

وَلیا و حافظا

باش سرپرست و نگهبان

وقائِداً وَ ناصِراً

و پیشوا و یاور

وَ دَلیلاً وَ عَیناً

و راهنما و دیده‏بان

حَتّی تُسکِنَهُ اَرضَکَ طَوعاً

تا او را با رغبت مردم در زمینت سکونت دهى

و تُمَتّعَهُ فیها طَویلًا.

و زمانى طولانى بهره‏مندش سازى.

9- همچنین این دعا را در حالی که دستان خود را به سوی آسمان بلند می‌کند، بخواند:

یا مُدَبّرَ الاُموُرِ

اى تدبیرگر امور

یا باعِثَ مَن فی القُبُور

اى برانگیزنده مردههاى در گور

یا مُجرِی البُحُور

اى روان کننده دریاها

یا مُلَینَ الحَدیدِ لِداوُد،

اى نرم کننده آهن براى داود،

صَل عَلی مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ وَافعَل بی کَذا وَ کَذا

بر محمد و خاندان محمد، درود فرست‏ و با من چنین و چنان کن.

و بجای کلمات کذا و کذا حاجات خود را بخواهد و سپس اضافه کند: اللیله اللیله ، الساعه الساعه. این دعا را در حال رکوع، سجده، ایستاده و نشسته به طور مکرر بخواند.

 10- با توجه به اهمیت شب بیست و سوم، غسل، احیا و زیارت امام حسین(ع) در این شب فضیلت بسیار دارد و همچنین خواندن آن «صد رکعت نماز» که مشترک میان همه شب‌های قدر  است.

شیخ طوسی در تهذیب، از ابوبصیر روایت کرده است که امام صادق(ع) فرمود: در آن شبی که امید می‌رود شب قدر باشد صد رکعت نماز بخوان، در هر رکعت ( پس از حمد) ده مرتبه سوره قل "هو الله"(سوره توحید) را بخوان. ابوبصیر عرض کرد: اگر نتوانستم ایستاده بخوانم، چه کنم؟ فرمود: نشسته بجا آور! گفتم: اگر نتوانم نشسته بخوانم ؟ فرمود: در همان حال که در بستر خود دراز کشیده‌ای، بجا آورد.

11- مرحوم "علامه مجلسی"، در "زادالمعاد" فرموده است: در این شب هر مقدار که ممکن باشد، قرآن بخواند و از دعاهای "صحیفه کامله سجادیه" نیز استفاده کند؛ مخصوصا دعای «مکارم  الاخلاق» و دعای «توبه».

روزهای شب قدر را نیز باید حرمت داشت و به عبادت و دعا به سر برد؛ در احادیث فراوانی آمده است که روز قدر نیز در فضیلت مثل شب قدر است.

منبع:entekhab.ir