پایگاه مذهبی دارالصادقیون

در هر موردی که مکلف به جهت تنگی وقت یا عذر دیگر مثل ضرر داشتن و یا نبود آب از انجام غسل معذور باشد می‌تواند با تیمم بدل از غسل به وظایف عبادی خود عمل نماید و فرقی بین غسل جنابت و سایر اغسال در این جهت نیست.

تیمم به معنی قصد کردن است، ولی در اصطلاح شرع، قصد کردن به خاک پاک را می‌گویند که بجای وضو و یا غسل و در نبودن آب می‌باشد. در هفت مورد باید به جای وضو و یا غسل تیمم کرد:

1 - پیدا نکردن آب 2 - مشقت بیش از حد 3 - ترس از ضرر 4 - نیاز به آب برای حفظ جان 5 - نیاز به آب برای تطهیر 6 - نداشتن آب مباح 7 - نداشتن وقت برای وضو یا غسل

و تیمم به خاک، ریگ، کلوخ و سنگ، اگر پاک باشند و همچنین به آجر، کوزه، سنگ گچ و سنگ آهک پاک قبل از پخته شدن، صحیح است.

در این قسمت به طرح چند پرسش و پاسخ می پردازیم:

سوال: عروس خانم با توجه به فرهنگ امروزه از صبح به آرایشگاه می روند و تا آخر شب نیز باید  آرایش بر روی صورتشان باشد، معمولاً نیز نگه داشتن وضو در این زمان طولانی بعید است؛ حالا آیا می توان تیمم نمود؟ یا اینکه نماز را آنقدر به تاخیر انداخت که دیگر فرصت وضو نباشد و تیمم نمود؟ کلا چه راهکار عملی و قابل اجرایی پیشنهاد می نمایید.

طبق نظر مراجع عظام تقلید، آنچه در سوال ذکر شده است نمی تواند عذر برای ترک وضو یا غسل و انجام تیمم به جای آن باشد. (مکارم شیرازى، ناصر، احکام بانوان، ص 92)

در این گونه موارد، معمولاً بانوان متدیّن طوری برنامه ریزی می کنند و زمان را به شکلی با آرایشگر هماهنگ می کند تا در انجام واجبات دینی خویش کوتاهی نکنند، با توجه به این که به طور عادی، زمان این عمل از پنج یا شش ساعت تجاوز نمی کند، عروس می تواند در هنگام ظهر در آرایشگاه، وضو گرفته و نماز بخواند، سپس مشغول آرایش شود و در فاصله مدتی که به نماز مغرب مانده از باطل شدن وضو جلوگیری کند و همزمان با اذان مغرب نماز خویش را بخواند. روشن است که اجرای این امر ممکن خواهد بود.

البته باید توجه داشت که، این آرایش برای نماز صبح فردا باید پاک شود و موانع رسیدن آب به اعضای وضو برطرف شود.

 سوال: آیا با یک‌بار تیمم بدل از غسل جنابت، می‌توان تمام نمازهای یومیه را خواند؟ آیا بعد از تیمم بدل از غسل جنابت وضو واجب است؟

فتوای مراجع عظام تقلید در این باره چنین است:

1. اگر تیمّم بدل از غسل کند، و بعد کارى که وضو را باطل می‌کند براى او پیش آید،[1] [اگر عذر او بر طرف شده، براى نمازهاى بعد باید غسل کند، اما] چنانچه براى نمازهاى بعد نتواند غسل کند باید وضو بگیرد[2] و اگر نمی‌تواند وضو بگیرد، باید بدل از وضو تیمّم نماید.[3]

2. تیمم بدل از غسل جنابت حکم خود غسل جنابت را دارد و جهت اقامه نماز با انجام تیمم، وضو نیازی نیست.
 
سوال: آیا تیمم زدن بر روی شن و ماسه مخلوط که اندکی هم نمناک است صحیح است؟

جواب: اشکال ندارد. (توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, ص403, م691)

 
سوال: آیا تیمم بدل از غسل فقط در رابطه با جنابت است؟ در مورد غسلهای دیگر چطور؟

جواب: در هر موردی که مکلف به جهت تنگی وقت یا عذر دیگر مثل ضرر داشتن و یا نبود آب از  انجام غسل معذور باشد می‌تواند با تیمم بدل از غسل به وظایف عبادی خود عمل نماید و فرقی بین غسل جنابت و سایر اغسال در این جهت نیست. (توضیح المسائل امام خمینی(ره), م721 و722 )

 سوال: آیا محل‌های تیمم باید پاک باشد؟ حال ا گر کف دست نجس باشد و نتواند آن را آب بکشد چه باید بکنیم؟

جواب: در تیمم باید پیشانی و کف دست‌ها و پشت دست ها پاک باشد و اگر کف دست نجس باشد و نتواند آن را آب بکشد، باید با همان کف دست نجس تیمم کند. (توضیح المسائل امام خمینی(ره), م706 )

 پی نوشت:
[1]. ادامه مسئله از آیة الله شبیری زنجانی دام ظله: «باید وضو بگیرد و احتیاط مستحب آن است که تیمم بدل از غسل هم بنماید، و اگر نمى‌ تواند وضو بگیرد تیمم بدل از وضو مى ‌نماید و بنا بر احتیاط مستحب در غیر غسل جنابت، تیمم دیگرى بدل از غسل نماید».

[2]. آیة الله سیستانى دام ظله: «و احتیاط مستحبّ آن است که تیمّم نیز بکند»؛ آیات عظام گلپایگانى و صافی: (بنا بر احتیاط مستحبّ (صافى: بنا بر احتیاط واجب) بدل از غسل، تیمّم نماید و اگر نمى ‌تواند وضو بگیرد دو تیمّم کند، یکى بدل از غسل و دیگرى بدل از وضو، ولى اگر تیمّم او بدل از غسل جنابت بوده، چنانچه یک تیمّم نماید، به قصد این که آن چه تکلیف او است انجام داده باشد کافى است؛ آیت الله تبریزى: «باید بدل از غسل تیمّم نماید»؛ آیة الله خوئى ره: «باید بدل از غسل تیمّم نماید و احتیاط مستحبّ آن است که وضو هم بگیرد».

منبع:tebyan.net