پایگاه مذهبی دارالصادقیون

اعمال مشترک اوّل هر ماه

برگزیده از کتاب محترم و وزین مفاتیح نوین

هر ماه را باید با توجّه به خدا و یاد و ذکر او آغاز کرد، و سلامت و موفّقیّت خود را در آن ماه از خداوند متعال طلب نمود.

در همین زمینه اعمالى براى آغاز هر ماه، در کتب دعا نقل شده است که پیوند خلق با خالق را محکم مى کند، یاد خدا را در خاطره ها زنده نگه مى دارد، و انسان را در پناه قدرت لایزال او قرار مى دهد; به یقین این توجّه و دعا، سبب حلّ بسیارى از مشکلات و دفع بلاها و آفات خواهد شد.

 

دعاى هنگاه رؤیت هلال

هنگام رؤیت هلال این دعا را که در «صحیفه سجّادیه» آمده است بخواند که بسیار پرمعناست:

اَیُّهَا الْخَلْقُ الْمُطیعُ، اَلدّائِبُ السَّریعُ، اَلْمُتَرَدِّدُ فى مَنازِلِ التَّقْدیرِ،

اى مخلوق فرمانبردار پیوسته (در حرکت) و شتابان و رفت و آمد کننده در منزلهاى معیّن

اَلْمُتَصَرِّفُ فى فَلَکِ التَّدْبیرِ، امَنْتُ بِمَنْ نَوَّرَ بِکَ الظُّلَمَ، وَاَوْضَحَ بِکَ الْبُهَمَ،

و گردش کننده در مدار تدبیر ایمان دارم به آن خدایى که تاریکیها را به تو روشن کرد و راههاى ناپیدا و مبهم را به تو آشکار کرده

وجَعَلَکَ ایَةً مِنْ ایاتِ مُلْکِهِ، وَعَلامَةً مِنْ عَلاماتِ سُلْطانِهِ، فَحَدَّ بِکَ

و تو را نشانه اى از نشانه هاى فرمانروائیش و علامتى از علامات سلطنتش قرار داده و زمان را به

الزَّمانَ، وَامْتَهَنَکَ بِالزِّیادَةِ وَالنُّقْصانِ، وَالطُّلُوعِ والاُْفُولِ، وَالاِْنارَةِ

تو محدود ساخت و تو را واداشت به زیاده و نقصان و طلوع و غروب و پرتوافکنى

وَالْکُسُوفِ، فى کُلِّ ذلِکَ اَنْتَ لَهُ مُطیعٌ، وَاِلى اِرادَتِهِ سَریعٌ، سُبْحانَهُ ما

و گرفتن و در تمام آنها تو در تحت فرمان او فرمانبردارى و بسوى اراده اش شتابان منزه است خدا که

اَعْجَبَ ما دَبَّرَ فی اَمْرِکَ، وَ اَلْطَفَ ما صَنَعَ فى شَاْنِکَ، جَعَلَک مِفْتاحَ شَهْر

چه شگفت انگیز تدبیرى در امر تو بکار برد و چه دقیق است صنعتى که در کار تو انجام داده تو را کلید ماه

حادِث لاَِمْر حادِث، فَاَسْئَلُ اللهَ رَبِّى وَ رَبَّکَ، وَ خالِقى وَ خالِقَکَ،

نوى قرار داده براى کارى نواز خدا پروردگار خود و پروردگار تو و آفریدگار خود و آفریدگار تو و

وَمُقَدِّرى وَ مُقَدِّرَکَ، وَ مُصَوِّرى وَ مُصَوِّرَکَ، اَنْ یُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَ آلِهِ،

تقدیر کننده خود و تقدیرکننده تو و صورت بخش خود و صورت گر تو خواهم که درود فرستد بر محمّد و آل او و

وَاَنْ یَجْعَلَکَ هِلالَ بَرَکة لا تَمْحَقُهَا الاَْیّامُ، وَ طَهارَة لا تُدَنِّسُهَا الاْثامُ،

قرار دهد تو را ماه برکتى که روزگار از بینَش نبرد و ماه پاکیزه اى که آلوده اش نکند گناهان

هِلالَ اَمْن مِنَ الأفاتِ، وَ سَلامَة مِنَ السَّیِّئاتِ، هِلالَ سَعْد لا نَحْسَ فیهِ،

ماه امنیت از آفات و سلامتى از بدیها ماه خجسته و مسعودى که نحسى در آن نباشد

وَ یُمْن لا نَکَدَ مَعَهُ، وَ یُسْر لا یُمازِجُهُ عُسْرٌ، وَ خَیْر لا یَشُوبُهُ شَرٌّ، هِلالَ

و ماه میمونى که ملالى با آن نباشد و ماه آسانى که با دشوارى مخلوط نشود و ماه خیرى که به شرّى آلوده نگردد ماه

اَمْن وَ اِیمان، وَ نِعْمَة وَ اِحْسان، وَ سَلامَة وَ اِسْلام، اَللّـهُمَّ صَلِّ عَلى

امنیّت و ایمان و نعمت و احسان و سلامتى و اسلام خدایا درود فرست بر

مُحَمَّد وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْنا مِنْ اَرْضى مَنْ طَلَعَ عَلَیْهِ، وَ اَزْکى مَنْ نَظَرَ اِلَیْهِ،

محمّد و آل او و قرار ده ما را از خشنودترین مردمى که این ماه بر او طلوع کرده و پاکیزه ترین کسانى که بدان نگاه کرده

وَاَسْعَدَ مَنْ تَعَبَّدَ لَکَ فیهِ، وَ وَفِّقْنَا فیهِ لِلتَّوْبَةِ وَ اعْصِمْنا فیهِ مِنَ الْحَوْبَةِ،

و سعادتمندترین کسى که پرستش تو را در آن کرده و موفق دار ما را در این ماه به توبه و نگاهمان دار در آن از خطا

وَاحْفِظْنا فیهِ مِنْ مُباشِرَةِ مَعْصِیَتِکَ، وَ اَوْزِعْنا فیهِ شُکْرَ نِعْمَتِکَ، وَاَلْبِسْنا

و در این ماه مرا از انجام گناه حفظ کن و الهام کن به ما در این ماه شکر نعمتت را و بپوشان به ما

فیهِ جُنَنَ الْعافِیَةِ، وَ اَتْمِمْ عَلَیْنا بِاسْتِکْمالِ طاعَتِکَ فیهِ الْمِنَّةَ،اِنَّکَ اَنْتَ

در این ماه سپرهاى تندرستى و منّت خود را بوسیله انجام کامل اطاعتت بر ما تمام کن که براستى تویى

الْمَنّانُ الْحَمیدُ، وَ صَلَّى اللهُ عَلى مُحَمَّد و الِهِ الطَیِّبینَ الطّاهِرینَ.

پر نعمت ستوده و درود خدا بر محمّد و آل پاکش

 

خواندن سوره حمد

خواندن هفت بار سوره «حمد» با دقت در معنی و ترجمه فارسی آیات که در زاد المعاد، صفحه 462 آمده است

 

نماز اوّل و شروه هر ماه قمری

 

خواندن نماز اوّل ماه در روز اوّل

و آن دو رکعت است،

در رکعت اوّل بعد از «حمد»، سى مرتبه «قل هو اللّه احد» مى خواند (به عدد روزهاى ماه)

و در رکعت دوم سى مرتبه «انّا انزلناه»

و بعد از نماز صدقه اى در راه خدا مى دهد;(و اگر مستحقّى حاضر نیست، براى او کنار بگذارد)

در بعضى از روایات اسلامى آمده است، هر کس چنین کند، سلامت خود را در آن ماه از خداوند متعال گرفته است.(1)

****************************

در بعضى از احادیث آمده است: بعد از نماز، این دعا را (که پرمعنا و پربرکت و مشتمل بر آیات گرانبها و مناسبى از قرآن مجید است) بخواند:

بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ، وَ ما مِنْ دابَّة فِى الاْرْضِ إلاَّ عَلَى اللّهِ رِزْقُها،

به نام خداوند بخشنده مهربان، هیچ جنبنده اى در زمین نیست مگر این که روزى او بر خداست;

وَ یَعْلَمُ مُسْتَقَرَّها وَ مُسْتَوْدَعَها، کُلٌّ فِی کِتاب مُبین، بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ

او قرارگاه و محل نقل و انتقالش را مى داند، همه اینها در کتاب آشکارى ثبت است.

الرَّحیمِ، وَ اِنْ یَمْسَسْکَ اللّهُ بِضُرٍّ فَلا کاشِفَ لَهُ إلاّ هُوَ، وَ اِنْ یُرِدْکَ بِخَیْر

و اگر خداوند (براى امتحان یا کیفر گناه) زیانى به تو رساند; هیچ کس جز او آن را برطرف نمى سازد; و اگر اراده خیرى براى تو کند،

فَلا رادَّ لِفَضْلِهِ، یُصیبُ بِهِ مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ، وَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ. بِسْمِ

هیچ کس مانع فضل او نخواهد شد. آن را به هر کس بخواهد، مى رساند و او آمرزنده و مهربان است.

اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ، سَیَجْعَلُ اللّهُ بَعْدَ عُسْر یُسْراً، ما شآءَ اللّهُ لا قُوَّةَ إلاَّ

خداوند به زودى بعد از سختى ها آسانى قرار مى دهد. آنچه را خداوند بخواهد (همان مى شود). نیرویى جز از ناحیه خدا نیست.

بِاللّهِ، حَسْبُنَا اللّهُ وَ نِعْمَ الْوَکیلُ، وَ اُفَوِّضُ اَمْری إِلَى اللّهِ، إِنَّ اللّهَ بَصیرٌ

خدا ما را کافى است و او بهترین حامى است. من کار خود را به خدا وا مى گذارم که خداوند نسبت به بندگانش بیناست.

بِالْعِبادِ، لا اِلهَ إلاَّ اَنْتَ، سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمینَ، رَبِّ إِنّی لِما

معبودى جز تو نیست، منزّهى تو! من از ستمکاران بودم. پروردگارا!

اَنْزَلْتَ اِلَىَّ مِنْ خَیْر فَقیرٌ، رَبِّ لا تَذَرْنِی فَرْداً، وَ اَنْتَ خَیْرُ الْوارِثینَ.(2)

هر خیر و نیکى بر من فرستى، من به آن نیازمندم. پروردگارا مرا تنها مگذار و تو بهترین وارثانى.

---

1. همان مدرک، صفحه 463.

2. همان مدرک.

 

روزه گرفتن

از امورى که بر آن تأکید شده است، سه روز روزه گرفتن در هر ماه است.

مرحوم «علاّمه مجلسى»(رحمه الله) در «زاد المعاد» مى گوید:

مطابق مشهور، این سه روز، پنجشنبه اوّل ماه و پنجشنبه آخر ماه و چهارشنبه اوّل از دهه وسط ماه است.

سنّت است که همه ماه شعبان را روزه بدارد و در ده ماه دیگر، سه روز آن را، روزه بگیرد.

و اگر این سنّت از او فوت شد، قضاى آن را بجا آورد و حتّى اگر در تابستان انجام آن دشوار باشد، در زمستان قضا نماید.

در روایتى از امام صادق(علیه السلام) آمده است:

«کسى که این سه روز را روزه مى گیرد، مراقب باشد، با کسى جدال و تندخویى نکند و اگر نسبت به او جسارتى شد، درگذرد. و اگر در این ایّام روزه باشد و به منزل برادر مؤمنى رفت و از او خواسته شد که افطار کند، اجابت دعوت مؤمن و افطار کردن، هفتاد برابر برتر است از روزه داشتن».(1)

به هر حال سه روز روزه گرفتن در هر ماه (به نحوى که گذشت) پاداش فراوانى دارد و مورد تأکید قرار گرفته است.

---

1. زاد المعاد، صفحه 464 - 465 (با تلخیص).

 

اعمال ویژه هر ماه

در فرهنگ اسلامى و روایات پیشوایان دین، براى مناسبت هاى ماههاى قمرى، آداب و اعمالى نقل شده است که در این بخش به آنها پرداخته مى شود، و در آغاز به تقویم آن ماه و حوادث مهمّى که در آن واقع شده است، اشاره مى گردد. تا با توجّه به این روزهاى تاریخى، اعمال مناسب انجام دهند و با یادآورى این ایّام و تجدید خاطره هاى مهمّ تاریخى، از آنها بهره گیرند.

 
 
 
امّا اعمال هر ماه نو چند چیز است:
 اوّل خواندن دعاهاى منقوله در وقت رؤ یت هلال که بهترین آنها دعاى چهل و سیّم صحیفهکامله سجادیه است که در اوّل ماه رمضان ذکر شد
دوّم خواندن هفت مرتبه سوره حمد براى دفع درد چشم
سوّم اندکى پنیر خوردن روایت است که هر کس مقیّد کند خود را بخوردن آن در اوّل هر ماهامید است که حاجتش در آن ماه ردّ نشود
 نماز شب اوّل هر ماه
 چهارم در شب اوّل دو رکعت نماز کند در هر رکعت بعد از حمد سوره انعام بخواند و از حق تعالى سؤ ال کند که او را از هر ترسى و دردى ایمن گرداند و نبیند در آن ماه امرى را که مکروه او باشد
 نماز روز اوّل هر ماه
 پنجم در روز اوّل دو رکعت نماز کند در رکعت اوّل بعد از حمد سى مرتبه قُلْ هُوَاللّهُ و در رکعت دوّم بعد از حمد سى مرتبه اِنّا اَنْزَلْناهُ بخواند و بعد از نماز تصدّقى کند چون چنین کند سلامتى خود را در آن ماه از حق تعالى
بخرد و از بعضى روایات نقل است که بعد از نماز بخواند:
 
دعای اول هر ماه قمری + ترجمه دعا
 
 بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ وَما مِنْ دابَّةٍ فِى الاْرْضِ الاّ عَلَى اللّهِ رِزْقُه ا وَیَعْلَمُ مُسْتَقَرَّه ا
 
به نام خداى بخشاینده مهربان و نیست جنبده اى در زمین جز آنکه روزى وى به عهده خدا است و مى داند قرارگاه
 
وَمُسْتَوْدَعَها کُلُّ فى کِتابٍ مُبینٍ # بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ وَاِنْ
 
و امانگاهش را همه آنها در مکتوبى روشن است # به نام خداى بخشاینده مهربان و اگر
 
یَمْسَسْکَ اللّهُ بِضُرٍّ فَلا کاشِفَ لَهُ اِلاّ هُوَ وَاِنْ یُرِدْکَ بِخَیْرٍ فَلا رادَّ
 
خدا محنت و رنجى به تو رساند هیچکس برطرف کردن آن نتواند جز او و اگر براى تو نیکى خواهد فضل او را
 
لِفَضْلِهِ یُصیبُ بِهِ مَنْ یَشاَّءُ مِنْ عِبادِهِ وَهُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ # بِسْمِ
 
بازگرداننده اى نیست که برساند آن را به هر کس خواهد از بندگانش و او است آمرزنده مهربان به نام
 
اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ سَیَجْعَلُ اللّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْراً ما شآءَ اللّهُ لا قُوَّةَ اِلاّ
 
خداى بخشاینده مهربان بزودى خدا پس از دشوارى آسانى قرار دهد آنچه خدا خواهد نیروئى نیست جز
 
بِاللّهِ حَسْبُنَا اللّهُ وَنِعْمَ الْوَکیلُ وَاُفَوِّضُ اَمْرى اِلَى اللّهِ اِنَّ اللّهَ بَصیرٌ
 
به خدا بس است ما را خدا و نیکو و کیلى است و واگذارم کارم را به خدا که براستى خدا بینا است
 
بِالْعِبادِ لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَکَ اِنّى کُنْتُ مِنْ الظّالِمینَ رَبِّ اِنّى لِما
 
به بندگان معبودى جز تو نیست منزهى تو براستى من از ستمکارانم پروردگارا من بدانچه بسویم
 
اَنْزَلْتَ اِلَىَّ مِنْ خَیْرٍ فَقیرٌ رَبِّ لا تَذَرْنى فَرْداً وَاَنْتَ خَیْرُ الْوارِثینَ
 
از خیر فرستاده اى نیازمندم پروردگارا مرا تنها مگذار و تو بهترین ارث برندگان (و بازماندگان ) هستى