پایگاه مذهبی دارالصادقیون

رزمندگان نبرد با شکوه محمد رسول‌الله (ص)!

در این نیمه شب سرد زمستانی! سلام بر قامت بلندتان و سلام بر رخ زیبایتان.
یاد و خاطره‌ی سبزتان، مرا از جبهه‌ی مریوان عبور می‌دهد و تا اورامانات پیش می‌برد.
عباس کریمی، علی اصغر رنجبران، حسین قجه‌ای! با شمایم! صدای قم‌هایتان را بر فراز ارتفاعات شمشی می‌شنوم. قامت آسمانی‌تان در برابرم صف کشید و چهره‌ی نورانی‌تان، قرار از دلم ربوده. در تاریکی محض و ظلمت شب، نام بلندتان را بر فراز «کاواژار» فریاد می‌زنم! سرمای ارتفاعات سنام و شینگادور وجودم را به لرزه انداخته. حضور روحانی‌تان در جای‌جای این ارتفاعات، نور می‌پاشد و مسیر غبارآلودم را روشن می‌کند. صدای‌تان می‌زنم! ناهیدی، نورانی، کابلی … صدایم را می‌شنوید؟! شعاع فریادم از مرکز دیدگاه کاواژار می‌گریزد و در اعمال دره‌ی تاور فرو می‌نشیند. دیگر توانی برایم نمانده. بر فراز نقطه‌ی رهایی می‌ایستم! ساعت نزدیک به شش صبح است که ناگهان طنین «لااله‌الا الله…، محمد رسول‌الله» رمز آغاز عملیات گوشم را نوازش می‌دهد. لحظه‌ای به خود می‌آیم! همه چیز در تاریکی مطلق فرو رفته! در این مساحت خاموش، رد پایی از شما نمی‌یابم. شمایان رفته‌اید و من هنوز در راه مانده‌ام …
زمینه و علل شروع عملیات

پس از پیروزی انقلاب، مناطق مرزی ایران و عراق به ویژه کرستان، بستر حضور گروهک‌های ضدانقلاب گردید. منطقه‌ی اورامانات -از جنوب مریوان تا جنوب پاوه- نیز از این امر مستثنی نبود. با وجود تلاش‌های بی‌وقفه‌ی سپاه پاسداران برای پاک‌سازی، هم‌چنان عناصر ضدانقلاب در این مناطق حضور داشتند و به این ترتیب، امنیت و منافع رژیم عراق را تأمین می‌کردند. با آغاز جنگ، نیروهای سپاه پاسداران مریوان، پاوه و یگان‌هایی از ارتش موفق شدند مناطق تحت نفوذ ضد انقلاب را پاک‌سازی کنند. در مقابل عراق، با مشاهده‌ی این وضعیت با هدف ممانعت از الحاق نیروهای دو محور مریوان و پاوه، در ارتفاع کاوه زهرا، یگان‌های خود را از مرز عبور داده و نوسود را اشغال می‌کند. از طرفی نیروهای خودی طی عملیاتی به نام «روح‌الله خمینی کبیر» در تیرماه سال ۶۰ ، منطقه‌ی نوسود را آزاد می‌کنند با آزادسازی نوسود، رزمندگان بر نوار مرزی و برخی ازمواضع دشمن مسلط می‌شوند که این باعث می‌شود زمینه‌ی انجام عملیات با هدف تأمین مرز در دو منطقه‌ی نوسود و هانی گرمل، در دستور کار فرماندهان نظامی قرار گیرد. از سوی دیگر، در آذرماه سال ۶۰، عملیات طریق‌القدس(کربلا ۱) با هدف آزادسازی شهر بستان و قطع خطوط ارتباطی شمالی و جنوبی دشمن در عمق خاک ایران آغاز شد که ضربات سختی را به دشمن وارد آورد، تا آنجا که حضرت امام خمینی(ره) در پیامی به مناسبت عملیات طریق‌القدس، فتح بستان را «فتح‌الفتوح» لقب دادند. در چنین شرایطی برای حفظ و تثبیت پیروزی بستان، به همت فرمانده نیروی زمینی ارتش، شهید سپهبد صیاد شیرازی و سردار شهید حاج محمد بروجردی فرمانده سپاه منطقه ۷ کشوری، دو رشته عملیات در جبهه‌های غرب به اجرا درآمد. اولی به نام «مطلع‌الفجر» در جبهه‌ی گیلان غرب و دیگری به نام محمد رسول‌الله (ص) در جبهه‌ی اورامانات. در واقع عملیات مطلع‌الفجر در بیستم آذرماه سال ۶۰ و عملیات محمد رسول‌الله (ص) در دوازدهم دی ماه همین سال، نقش تک پشیبانی را برای فتح بستان ایفا کردند که اجرای همزمان این دو عملیات در جبهه‌های غرب کشور، به سردرگم ساختن فرماندهان دشمن و نهایتاً به هم ریختن آرایش جنگلی ارتش عراق در جبهه‌های طریق‌القدس انجامید و به این ترتیب فتح‌الفتوح بستان، بواسطه‌ای این دو عملیات پشتیبانی گردید.
در این مجال به مناسبت بیست و هفتمین سالگرد عملیات محمد رسول‌الله (ص) در دی ماه سال ۱۳۶۰ در جبهه‌ی اورامانات، به شرح مختصری از آن می‌پردازیم.
مراحل مقدماتی و شناسایی عملیات محمد رسول‌الله (ص)

پس از عزیمت احمد متوسلیان و ابراهیم همت به بیت‌الله الحرام و بازگشت آنان از سفر معنوی حج مهرماه سال ۶۰ مراحل مقدماتی و آماده‌سازی اجرای عملیات محمد رسول‌الله (ص) به فرماندهی مشترک حاج احمد و حاج همت آغاز گردید. عملیات مریوان به فرماندهی متوسلیان، جبهه‌ی پاوه به فرماندهی همت.
طرح‌ریزی کلی این عملیات از مرداد سال ۶۰ توسط احمد متوسلیان و همت آغاز شده بود که در ادامه‌ی آن، با نزدیک شدن به زمان عملیات، در آذرماه همان سال، یک اکیپ اطلاعاتی ویژه جهت شناسایی سنگرها و خط مقدم و مناطق عمقی و عقبه‌ی دشمن تشکیل شد و مسئولیت آن به عباس کریمی محول گردید. یکی از نکات شگفت‌انگیز و قابل تأمل در مراحل شناسایی این عملیات، ماجرای گم شدن علی اصغر رنجبران در منطقه می‌باشد. زمانی که تیم شناسایی در برف و سرمای زمستانی مریوان، عازم ارتفاعات شینگادور می‌شود، میان رنجبران و بقیه‌ی نفرات فاصله می‌افتد، از ستون عقب می‌ماند و نهایتاً راه را گم می‌کند. وقتی تیم شناسایی به مریوان باز می‌گردد، عباس کریمی -مسئول گروه شناسایی- با موافقت حاج احمد بار دیگر به تنهایی و به قصد یافتن رنجبران، عازم ارتفاعات شینگادور می‌شود. این موضوع از آن جایی حائز اهمیت است که در آستانه‌ی آغاز عملیات، گم شدن یکی از عناصر اطلاعاتی آن هم در عمق مواضع دشمن بسیار حساس می‌باشد. به هر حال، پس از هفت شبانه‌روز گرسنگی و تشنگی، رنجبران به طرز معجزه‌آسایی که دیگر شرح آن در مجال این صحبت نمی‌گنجد، راه را می‌یابد و به مواضع خودی باز می‌گردد. از طرفی عباس کریمی که به تنهایی و با هدف یافتن رنجبران عازم ارتفاعات شینگادور شده بود، پس از تلاش و ناامید شدن از یافتن وی، به مواضع پشت جبهه‌ی دشمن نفوذ کرده و در آنجا مشغول شناسایی می‌گردد که بعدها همین مرحله از شناسایی وی در اثنای عملیات مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. گویی که حکمت خداوند به بروز این حوادث بوده است تا بار دیگر شناسایی خطوط و مواضع دشمن با مراجعت عباس کریمی به منطقه، کامل‌تر گردد. در این جاست که آیه‌ی چهلم سوره‌ی حج در ذهنم نقش می‌بندد که خداوند در آن، خطاب به رزمندگان اسلام می‌فرماید: «و هر که خدا را ]در امر نبرد[ یاری دهد، البته خدا نیز او را یاری خواهد کرد. همانا خداوند منتهای اقتدار و توانایی است.»
طرح کلی عملیات و مراحل اجرایی

سرانجام پس از پایان یافتن مراحل شناسایی، روز دوشنبه، هفتم دی ماه سال ۶۰، آخرین جلسه‌ی هماهنگی فرماندهان ارتش و سپاه جهت اجرای عملیات محمد رسول‌الله (ص) در سپاه مریوان تشکیل شد. غروب روز جمعه یازدهم دی‌ماه سال ۶۰، فرمان آماده باش سراسری و نهایی به نیروهای حاضر در منطقه عملیاتی مریوان سپاه ابلاغ گردید. فرماندهان ارشد عملیات، محمد بروجردی، ناصر کاظمی، حاج همت، و حاج احمد متوسلیان به ارتفاعات شمسی -شمشیر- حرکت کردند تا دستور شروع عملیات را از آنجا صادر کنند. در شب عملیات حاج احمد در جمع رزمندگان سخنرانی پر شوری ایراد کرد که مرور بخشی از آن خالی از لطف نمی‌باشد:
«امشب، شبی است که به حول و قوه‌ی خداوند، در فردای آن باید صدام زبون، عاجز و ذلیل به شکست خود اعتراف کند، چرا که تاب مقاومت در برابر شما را نخواهد داشت. شما برادرهای عزیز من، سلاح درونی را در اختیار دارید که هیچ قدرتی در این عالم، قادر به خلع آن از کف شما نیست. سلاحی که از شما جداشدنی نیست و بر تمام تجهیزات زمینی و هوایی، شرقی و غربی مزدوران بعثی خائن است. این سلاح «الله اکبر» کلید و رمز فتح قدس است … همه‌ی ما می‌دانیم که امشب و در بین ما کسانی هستند که شب بعد، دیگر آن‌ها را در جمع خود نخواهیم دید. چرا که راهی را که ما انتخاب کردیم، در نهایت منجر به دریافت هدیه‌ای از جانب خدا به نام «شهادت» می‌شود. این راه را تمامی انبیاء، اولیاء و پیشوایان ما پیموده‌اند و اکنون نیز ادامه دهندگان راه آنان، ماییم. پس چه هدیه‌ای بالاتر از این که انسان به لقای معشوق خود، به لقای خدا برسد و اصلاً چه هدیه دهنده‌ای بالاتر از معشوق؟!…»
پس از سخنرانی پرشور حاج احمد در میان رزمندگان و ایجاد روحیه‌ای مضاعف شجاعت و ایثار در آنان، ساعت ۲ بامداد دوازدهم دی‌ماه ۱۳۶۰، حرکت به سوی محورهای تعیین شده آغاز گردید. پس از آن که عقربه‌های ساعت از شش و نیم صبح گذشت، ناگهان طنین «لااله‌الاالله…، محمد رسول‌الله…» – رمز عملیات- از بی‌سیم به گوش رسید و رزمندگان با صدای تکبیر به سمت اهداف مورد نظر حرکت کردند.
محورهای عملیاتی در جبهه‌ی اورامانات

عملیات بر دو محور شمالی و جنوبی طراحی شده بود. محور شمالی -محور پنج قله- دره تاور – که این محور وابسته به جبهه‌ی مریوان به فرماندهی حاج احمد متوسلیان بود و حسین قجه‌ای مسئولیت فرماندهی عملیاتی آن را بر عهده داشت که قرارگاه تاکتیکی آن در قله‌ی کاواژار واقع شده بود. دو گردان از سپاه مریوان و نیروهایی از گردان ۱۳۹ تیپ ۸۴ پیاده خرم‌آباد مأموریت داشتند تا با عبور از ارتفاعات اورامان تخت به مواضع دشمن در هانی گرمله و ارتفاعات مرزی هجوم برند.
در محور جنوبی -محور شمشی- طویله- که وابسته به جبهه‌ی پاوه و به فرماندهی حاج همت بود، اسماعیل قهرمانی، فرماندهی عملیاتی آن را بر عهده داشت که مقر تاکتیکی آن بر فراز قله‌ی شمسی در غرب نوسود واقع شده بود. در این محور نیز دو گردان از سپاه پاوه و نیروهایی از گردان ۱۳۹ تیپ ۸۴ پیاده خرم‌آباد با انهدام دشمن، ارتفاعات مرزی غرب نوسود و شهرک طویله را تصرف نمودند. به دلیل این که در محور شمالی، قبل از رسیدن رزمندگان به مواضع دشمن، درگیری آغاز شده بود، با وجود آن که بخشی از اهداف آن محور تصرف شد اما به دلیل استقرار یگان‌های دشمن در ارتفاعات مشرف به نیروهای خودی، مناطق تصرف شده تأمین نگردید که در نتیجه، هماهنگی و الحاق میان دو محور شمالی و جنوبی میسر نشد. نهایتاً به خاطر بروز این مشکل در مرحله‌ی اجرایی عملیات، احمد و همت ناگزیر شدند تا در اثنای عملیات، اهداف مأموریت‌ها را تغییر دهند. به همین دلیل ساعت ده صبح روز دوازدهم دی‌ماه سال ۶۰، به کلیه‌ی واحدهای درگیر ابلاغ شد تا مأموریت خود را -گشتی، رزمی، برون مرزی- تلقی کنند. در نتیجه بنابر همین دستور صادره از سوی فرماندهی، رزمندگان محور جنوبی که تا تصرف شهر طویله‌ی عراق پیش رفته بودند، منطقه‌ی تصرف شده را تخلیه نمودند و به مواضع خودی عقب‌نشینی کردند.
عصر روز شانزدهم دی ماه ۱۳۶۰، حاج احمد متوسلیان طی مصاحبه‌ای اختصاصی پیرامون اهداف و چگونگی عملیات محمد رسول‌الله (ص) می‌گوید: «در این عملیات، قصد ما این بود که در منطقه‌ی غرب، جبهه‌ای علیه ارتش عراق باز شود تا بدین وسیله ارتباط نیروهای عراقی و خطوط دشمن را از جنوب به طرف شمال، تجزیه و قطع کنیم. کم ارتفاع‌ترین قله‌ی منطقه‌ی عملیاتی محمد رسول‌الله (ص)، دو هزار و دویست متر و بیشترین آن، دو هزار و نهصد و شصت متر، بلندی دارد. این ارتفاعات در فصل سرما، در شرایطی که برف به ارتفاعات هشت تا نه متر بر زمین منطقه نشسته بود، به تصرف ما درآمد. قبل از آغاز عملیات، از آن جا که سابق بر این، هیچ راه تدارکاتی در منطقه وجود نداشت، ما مجبور شدیم برای تأمین تدارکات نیروهای خودمان، مهمات را به دوش کشیده، به ارتفاعات ببریم.»(۱)
نکته‌ای که حائز اهمیت است این که حاج‌احمد در این عملیات با مشکل کمبود تجهیزات و مهمات مواجه بود و نیروهایی که در اختیار وی قرار داده شده بودند به لحاظ جنگ در شرایط سخت جبهه‌های کوهستانی غرب، آموزش کافی ندیده بودند؛ اما احمد، با قدرت فرماندهی بالا و با نیروهای جوانی که آنان را در جنگ‌های کوهستانی مریوان تربیت کرده بود، سختی‌های این عملیات را به جان خرید. افرادی مانند قجه‌ای، ناهیدی، رضا چراغی، رنجبران، عباس کریمی و … همگی از شاگردان مکتب احمد در غرب به شمار می‌آیند که در اولین عملیات برون مرزی و زمستانی سال ۶۰، به نام محمد رسول الله (ص) در سخت‌ترین شرایط برف و سرما با یاری خدا بر مشکلات فائق آمده و سنگینی و مرارت‌های عملیات را بر دوش کشیدند.
نتایج و دستاوردهای عملیات محمد رسول الله (ص)

کمبود تجهیزات و امکانات در جبهه مریوان و پاوه، کارشکنی‌های یک سری از عوامل نفوذی ضدانقلاب در تأمین مهمات و تجهیزات، کم‌تجربگی نیروهای بسیجی در جنگ کوهستانی و دست و پنجه نرم کردن با برف و سرمای شدید منطقه‌ی اورامانات و … همه از عواملی بود که به مشکلات و سختی‌های نبرد زمستانی محمد رسول الله (ص) می‌افزود اما با این وجود، اجرای آن اهداف اصلی طراحان عملیات را تأمین کرد که این نشانه‌ی نصرت خداوند بر رزمندگان و همچنین کارآمدی و قدرت فرماندهی بالای این عملیات، می‌باشد.
شهید سپهبد صیاد شیرازی بعدها در خاطرات خود پیرامون این عملیات گفته است:
«این عملیات -محمد رسول الله (ص)- خیلی زیبا بود، نیرو خیلی کم به کار گرفتیم ولی از حداکثر عامل وحدت میان ارتش و سپاه استفاده کردیم.»(۲)
حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی نیز که آن زمان نماینده حضرت امام در شورای عالی دفاع بود در یادداشت‌های روزانه‌ی خود، پیرامون عملیات محمد رسول الله (ص) می‌نویسد:
«… یک‌شنبه ۱۳ دی ]۶۰[
خبر عملیات در طویله عراق پخش شد. نیروهای ما برای تصرف شهرک طویله وارد ]خاک[ عراق شدند. ]آنان با وجود آن‌که[ نتوانستند هدف را تصرف کنند ولی ضربه‌ای به دشمن وارد آوردند و صد و بیست و چهار اسیر گرفتند. مرحله‌ی جدیدی در جنگ است. عراق و کشورهای حامی‌اش به وحشت افتاده‌اند.»(۳)
از سوی دیگر فرماندهی جبهه پاوه یعنی حاج همت نیز که فرماندهی محور جنوبی عملیات -محور شمسی، طویله- را برعهده داشت، پس از پایان عملیات، طی مصاحبه‌ای دستاوردهای این نبرد را این گونه شرح می‌دهد:
«این حمله، از دو سمت مریوان و نوسود، با هماهنگی از دوازده محور، صورت گرفت. عملیات در مجموع بسیار خوب و هماهنگ انجام شد به شکلی که از دوازده محور عملیاتی، ارتش عراق در هفت محور شکست خورد و مناطق تحت اشغال دشمن در این هفت محور، به طور کلی به تصرف ما درآمد. همچنین برادرهای ما توانستند به داخل شهر طویله‌ی عراق نفوذ کند و سه تانک عراقی را منهدم کرده و خدمه‌ی آن را به اسارت بگیرند. مناطق آزاد شده در این عملیات عبارت بودند از: پاسگاه طویله، ارتفاع مله‌گاه، ارتفاع پشغله، ارتفاع سمت چپ پاسگاه مرزی عراق و … طی این عملیات ارتش بعث، هزار کشته و زخمی و صد و نود و یک اسیر داده است.»(۴)
و به این ترتیب عملیات شکوهمند محمد رسول الله (ص)، با موفقیت در دستیابی به اهداف اصلی فرماندهان آن، ساعت ۴ روز سیزدهم دی ماه سال ۶۰ خاتمه یافت و با سردرگم ساختن فرماندهان ارتش بعث از جبهه‌های طریق‌القدس و کمک به تثبیت فتح بستان برگ زرینی بر افتخارات فرماندهان عملیات گردید. این گونه شد که پس از مدتی، سردار محسن رضایی- فرمانده وقت سپاه پاسداران- طی بازدیدی از جبهه‌ی اورامانات، به قدرت مدیریت بالا و کارآمدی و شایستگی متوسلیان و همت پی برد و پیشنهاد تأسیس یک تیپ مستقل را به آنان مطرح کرد و به این ترتیب نبرد زمستانی محمد رسول الله (ص) زمینه‌ساز تشکیل تیپ ۲۷ محمد رسول الله (ص) -سپاه فعلی محمد رسول الله (ص)- به فرماندهی حاج احمد متوسلیان گردید. سلام و درود خدا بر تمامی شهدای لشکر ۲۷ محمد رسول الله (ص) و بر شهید بی‌نشان حاج احمد متوسلیان.
پی نوشت :
۱- مصاحبه‌ای اختصاصی با خبرنگار اعزامی مجله‌ی پیام انقلاب -سال سوم- شماره ۵
۲- کتاب ناگفته‌های جنگ -خاطرات شهید صیاد شیرازی -ص۲۵۵-۲۴۹
۳- مصاحبه‌ی اختصاصی با خبرنگار اعزامی مجله پیام انقلاب -سال سوم- شماره ۵