پایگاه مذهبی دارالصادقیون

نام عملیات : عملیات بدر
رمز عملیات : یا فاطمه الزهرا (سلام الله علیها )
آغاز عملیات: ۱۹/۱۲/۱۳۶۳
محدوده زمانی: ۱۹/۱۲/۱۳۶۳ تا ۲۶/۱۲/۱۳۶۳
مکان عملیات: جبههٔ جنوبی ( هور الهویزه)
نوع تک: گسترده
فرماندهی: سپاه
سازمان عمل‌کننده: مشترک
دستاوردها: آزادسازی ۸۰۰ کیلومترمربع، دهها پاسگاه، جاده الحچرده، انهدام ۶ هواپیما، ۵ بالگرد، ۲۵۰ تانک و نفربر، ۲۰۰ خودرو نظامی
مقدمه

بعد از عملیات خیبر، دشمن علاوه بر سازماندهی سپاه های اول، دوم، سوم و چهارم، اقدام به تشکیل فرماندهی شرق دجله و رده های مواضع پدافندی در سراسر منطقه جنوب کرد و در مسیر آب راه ها و در داخل نیزارها کمین هایی قرار داد تا در صورت هجوم نیروهای ایرانی، نقش هشدار دهنده و تاخیری داشته باشند و از نزدیکی نیروهای شناسایی به خط دشمن نیز ممانعت به عمل آورد و به منظور زیر نظر داشتن هرگونه تحرک و داشتن دید کلی بر هور و اطراف آن دکل های متعددی را نصب کرد. گذشته از کمین و نصب دکل ها، در آب راه ها موانع قابل ملاحظه ای ایجاد کرد که گذشتن از آن ها بسیار سخت و بلکه غیر ممکن می نمود. بعد از این موانع، سیل بندی هم مشرف بر آب به عرض ۱۲ متر و ارتفاع ۲ متر احداث کرده و بر روی آن سنگرهای متعددی تعبیه، که از سه جهت، دارای دید کافی بر روی آب بود.
در حالی که دستیابی به یک جناح از دشمن در شمال بصره و قطع جاده مهم بصره – العماره، که می توانست منطقه مانور مناسبی را برای عملیات های آینده به سمت بصره و یا العماره باز نموده و دروازه جدیدی را برای ورود به مناطق خشکی جدید بگشاید، هم چنان به عنوان یک هدف مهم تلقی می شد؛ عواملی هم چون تجربیات به دست آمده از عملیات خیبر در خصوص الزامات پشتیبانی و تاکتیکی و عملیات آبی و خاکی، جبران بسیاری از نواقص و کمبودهای مهندسی موجود در عملیات مذکور، در اختیار داشتن جزایر مجنون به عنوان مناطق واسط و سرپل که امکان تمرکز نیروها و انتقال تجهیزات به جلو را تسهیل می نمود، موجب شدند منطقه غرب هورالهویزه مجدداً برای انجام عملیات بزرگ بعدی انتخاب گردد.
اهداف عملیات

دستیابی و تسلط بر جاده العماره – بصره و نیز راهیابی به مرکز اصلی هورهای غرب دجله – که استان های ناصریه، بصره و العماره را احاطه کرده است – و هم چنین تسلط بر شرق دجله همراه با انهدام نیرو از جمله اهداف این عملیات بود.
هم چنین تسلط بر شرق دجله همراه با انهدام نیرو از جمله اهداف این عملیات بود. هم چنین، پاکسازی پاسگاه های ترابه، بلال، ابولیله و نیز روستاهای البیضه، الصخره، پَد خندق و انهدام پل های العزیر، خندق و … در حد شمالی منطقه عملیات؛ و پاکسازی روستاها و انهدام پل هایی همچون جوبیر و … در حد جنوبی منطقه در دستور عملیات بود.
منطقه عملیات

منطقه عملیات در غرب هورالهویزه واقع است که از شمال به ترابه و زجیه و از جنوب به القرنه و کانال سوئیب محدود می گردد. این منطقه دارای دو نوع طبیعت متفاوت است: یک خشکی در قسمت غربی که حداقل عرض آن ۲ کیلومتر در زجیه و حداکثر عرض آن ۸ تا ۹ کیلومتر در عزیر و الهاله می باشد و ۲ هور بزرگ (هورالهویزه در شرق و هورالحمار در غرب) این خشکی را احاطه نموده اند.
طول منطقه عملیات از ترابه تا الهویدی حدود ۵۰ کیلومتر می باشد. زمین آن از جنس خاک رس نمکی و به حالت گرد است. در نزدیکی سیل بندهای هور نیز با نشست آب، منطقه حالت باتلاقی به خود می گیرد. هم چنین، منطقه مذکور توسط رودخانه دجله به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم می شود که ۴/۳ خشکی منطقه در شرق رودخانه واقع است. جاده حساس و مهم بغداد – بصره نیز در غرب رودخانه واقع است.
وسعت کل منطقه عملیات اعم از خشکی و هور ۱۰۰۰ کیلومتر مربع می باشد که ۲۵۰ کیلومتر مربع آن خشکی و مابقی آن هور می باشد، دراین منطقه یکی از بزرگ ترین ذخایر نفت عراق موجود می باشد که دولت عراق مشغول بررسی و نقشه برداری آن شده بود.
استعداد دشمن

از منطقه قلعه صالح تا نهر سوئیب تحت فرماندهی نیروهای شرق دجله بود. استعداد و نحوه گسترش یگان های دشمن به صورت زیر بود:
الف – فرماندهی دفاع الاهوار؛ از قلعه صالح تا الکساره:
دو گردان کماندویی یوسف و عبدالله از لشکر ۱۰.
تیپ ۲ کماندویی سپاه چهارم .
ب – لشکر ۳۵ پیاده؛ از منطقه الکساره تا نهر روطه.
تیپ ۴۲۹ پیاده با پیاده با ۳ گردان .
تیپ ۹۴ پیاده با ۳ گردان.
قاطع القادسیه، خالد، الصنادیه، صدام، دینار الثانی.
دو گردان کماندویی الفیحا و محمد قاسم از لشکر ۵ مکانیزه.
نیروهای کماندو الشیبانی.
۴ گردان تانک .
۵ گردان توپخانه.
ج – فرماندهی نیروهای دفاع از بصره، از نهر روطه تا نهر سوئیب :
تیپ ۹۳ پیاده با ۳ گردان.
تیپ ۷۰۳ پیاده با ۳ گردان.
قاطع الشهید .
یک گردان تانک.
یک گردان توپخانه.
د – لشکر ۳۱ پیاده ، از نهر سوئیب تاپاسگاه طلائیه:
تیپ ۱۱۸ پیاده.
تیپ ۴۹ پیاده.
تیپ ۶۰۵ پیاده.
سه گردان توپخانه.
نیروهای که دشمن حین عملیات برای پاتک وارد منطقه کرد نیز عبارت بودند از:
لشکر ۱۰ زرهی با تیپ های ۱۷ و ۴۲ زرهی و ۲۴ مکانیزه.
لشکر گارد ریاست جمهوری با تیپ های ۱ مکانیزه، ۲ زرهی، ۳ نیروی مخصوص و ۴ زرهی.
لشکر ۴ پیاده کوهستانی با تیپ های ۵، ۱۸ و ۲۹ پیاده.
لشکر ۶ زرهی با تیپ های ۱۶ و ۳۰ زرهی و ۲۵ مکانیزه.
لشکر ۱ مکانیزه با تیپ های ۲۷ مکانیزه، ۳۴ زرهی و ۵۱ مختلط.
لشکر ۵ مکانیزه با تیپ های ۲۰ و ۱۵ مکانیزه.
تیپ های ۶۵، ۶۶ و ۶۸ نیروی مخصوص.
تیپ ۱۰ زرهی.
قوای خودی

نیروهای عمل کننده در منطقه تحت پوشش سه قرارگاه عملیاتی و با فرماندهی مرکزی قرارگاه خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله وسلم به شرح زیر تشکیل گردیده بود:
قرارگاه نجف تحت فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله وسلم هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:
لشکر ۲۵ کربلا.
لشکر ۱۴ امام حسین علیه السلام.
لشکر ۵ نصر.
لشکر ۷ ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)
تیپ ۱۵ امام حسن علیه السلام.
تیپ ۱۸ الغدیر.
تیپ ۲۱ امام رضا علیه السلام.
گردان های ویژه شهید صدر.
گروه ۲۲ توپخانه (۲ گردان)
گروه ۴۰ توپخانه رسالت (۱ آتشبار)
لشکر ۷۷ پیاده ارتش.
محدوده عملیاتی قرارگاه نجف: از منطقه ترابه تا آب راه نینوا .
قرارگاه کربلا تحت فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاء ( صلی الله علیه و آله وسلم ) هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:
لشکر ۱۷ علی ابن ابی طالب علیه السلام.
لشکر ۳۱ عاشورا.
لشکر ۸ نجف اشرف.
لشکر ۲۷ محمد رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم.
تیپ مستقل ۴۴ قمربنی هاشم علیه السلام.
لشکر ۲۱ پیاده ارتش با ۹ گردان پیاده، ۲ گردان مکانیزه و ۳ گردان تانک.
لشکر ۲۸ پیاده ارتش.
گردان های ۳۲۷، ۳۵۰، ۳۴۷، القارعه، ۳۹۷، ۳۷۲، ۳۶۴ و ۳۴۳ توپخانه.
محدود عملیاتی قرارگاه کربلا: از جنوب خط حد قرارگاه نجف تا شمال پَد الهویدی
قرارگاه نوح تحت فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله وسلم هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:
لشکر ۴۱ ثارا… .
تیپ احمد ابن موسی.
محدوده عملیاتی قرارگاه نوح: از پد الهویدی تا کانال سوئیب.
هم چنین، دو قرارگاه ظفر ۱ و ۲ تحت نظر قرارگاه خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله وسلم برای قرارگاه های نجف و کربلا منظور شده بود:
الف – قرارگاه ظفر ۱
از سپاه، تیپ ویژه شهدا
از ارتش، تیپ ۱ از لشکر ۲۳ نوهد
ب – قرارگاه ظفر ۲
از سپاه، تیپ مستقل ۳۳ المهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)
از ارتش، تیپ مستقل ۵۵ هوابرد (۴)
در مجموع، نیروهای عمل کننده سپاه عبارت بودند از: ۳۴۵/۳۱ بسیج، ۹۶۴/۱۳وظیفه و ۱۷۰۱۰ پاسدار.
طرح عملیات

برای انجام عملیات، منطقه مورد نظر به دو محور شمالی و جنوبی تقسیم شد. محور شمالی به قرارگاه نجف، و محور جنوبی به قرارگاه کربلا واگذار شد.
قرارگاه نجف از شمال البیضه تا امتداد آب راه جمل، و قرارگاه کربلا از شمال، مقابل آب راه جمل و روستای نخیره در شرق دجله؛ و از جنوب، منطقه القرنه (خط الهاله) وارد عمل می شدند. قرارگاه نوح علیه السلام نیز ماموریت داشت ضمن تصرف پدافندی و گسترش در آن محور، به سوی پل زردان پیشروی کند و سپس کانال سوئیب را شکافته و آب را به سمت بصره جاری نماید.
هم چنین به دو قرارگاه فرعی ظفر و نجف ۲ ماموریت های جداگانه ای به صورت احتیاط و نیز انجام عملیات فریب واگذار شد. به این ترتیب که قرارگاه ظفر می باید آماده می شد تا در صورت امکان به طریق هلی برد از العزیز به طرف شمال – در غرب روخانه دجله – حرکت کند. نجف ۲ نیز ماموریت اجرای آتش روی جاده العماره – بصره و شمال پل العزیر به عهده داشت.
شرح عملیات

عملیات در ساعت ۲۳ روز ۲۰/۱۲/۱۳۶۳ با اسم رمز مبارک یاالله، یاالله، یاالله و قاتلوهم حتی لاتکون فتنه، یا فاطمه الزهرا، یا فاطمه الزهرا، یا فاطمه الزهراسلام‌الله‌علیه آغاز گردید و در همان ساعات اولیه، تمامی خطوط و استحکامات دشمن به سرعت در هم کوبیده شد.
در منطقه قرارگاه کربلا، لشکرهای ۸ و ۳۱ به سرعت خود رابه خط دوم دشمن رسانده و در ساعت ۲ بامداد پس از پاکسازی این خط که دارای تعدادی مین پراکنده نیز بود، به سمت دجله حرکت نمودند. تیپ ۴۴ نیز پس از شکستن خط اول، سریعا یک گردان ۱۱۰ نفری انفجار را به همراه مواد لازم از روی جاده خاکی جوبیر به سمت پل فرستاد و در ساعت ۰۲:۳۰ اعلام کرد که پل بتونی جوبیر را از دوطرف منهدم نموده است.
در منطقه قرارگاه نجف، به علت وجود چند کمین در فاصله زیادی از خطوط اول دشمن، موج دوم نیروها که می بایست از آبراه های اصلی حرکت کنند با این کمین ها درگیر و در نتیجه متوقف شدند و تا ساعاتی بعد مشغول پاکسازی منطقه گردیدند.
یکی از یگان های قرارگاه نوح نیز در قسمت پَد الهویدی و سیل بند اول دشمن به سیم های خاردار و موانع دشمن برخورد کرد و سپس با تعویض محور و حل مشکلات در ساعت ۳ بامداد خط اول را شکسته و پاکسازی پَد الهویدی را تا ساعت ۰۳:۲۰ به پایان رساند و سپس به سمت داخل پیشروی کرد.
در آغاز روشنایی صبح (ساعت ۶) قرارگاه نجف پاکسازی خط اول خود را به جز البیضه به اتمام رساند در حالی که واحدهایی از لشکرهای ۷، ۵ و ۱۴ روی خط دوم درگیر بودند. در این میان، نیروهای لشکر ۲۵ به علت طولانی بودن مسیر خود تا صبح به هدف نرسیده و به عقب بازگشتند. منطقه ترابه نیز به طور کامل پاکسازی گردید.
پس از الحاق نیروهای قرارگاه کربلا در خطوط اول و دوم، لشکر ۱۷ از سمت شمال به سمت دجله اقدام به پدافند به سمت شمال نمود و واحدهایی از لشکرهای ۸ و ۳۱ به کنار دجله رسیدند.
در منطقه قرارگاه نوح نیز لشکر ۴۱، پَد الهویدی و سیل بند اول را پاکسازی کرد.
با شروع روشنایی صبح، پاتک های دشمن نیز آغاز شد. فشارهای ممتد دشمن در طول روز اول منجر به بازپس گیری پَد الهویدی و رخنه محدود در چند محور دیگر گردید. در شب دوم، واحدهایی از قرارگاه نجف در محور چهارراه دوم پَد خندق و جنوب آن وارد عمل شدند. لیکن با مقاومت دشمن مجبور شدند به مواضع قبلی خود بازگردند. در این میان، قرارگاه کربلا موفق شد منطقه پیشرفتگی رودخانه دجله و جنوب جوبیر(کیسه ای) را تصرف و تامین نماید. هم چنین، واحدهایی از این قرارگاه موفق شدند خود را به دجله رسانده و ضمن وارد آوردن ضربات موثری بر دشمن، رو به جنوب پدافند نمایند.
با شروع روشنایی صبح روز دوم، پاتک های دشمن با شدت بیشتری آغاز گردید و تا پایان این روز موفق به تصرف سیل بند دوم و الصخره و رخنه در برخی نقاط سیل بند اول در جنوب و شمال پَد خندق گردید.
در منطقه قرارگاه کربلا، پاتک های دشمن عمدتاً از منطقه الهاله به سمت همایون انجام شد که پس از انهدام تعدادی تانک و نفربر و به گل نشستن تعدادی دیگر، دشمن بدون نتیجه عقب نشست.
در روز سوم عملیات، با بمباران هوایی دشمن تعدادی از واحدهای قرارگاه نجف در وضع نامناسبی قرار گرفتند. چهار راه پَد خندق نیز به دست دشمن افتاد و نیروهای خودی در ۶۰۰ متری شرق این چهار راه مستقر گردیدند.
در شب و روز چهارم عملیات، واحدهای قرارگاه نجف در شمال چهارراه پَد خندق به دلیل عدم الحاق به جنوب و نیز فشار دشمن، به مواضع اولیه خود عقب نشینی کردند. هم چنین یکی از واحدهای قرارگاه کربلا از خط صفین ۳ به سمت شمال تک نمود که در بعضی از محورها تا جاده خندق پیشروی کرد، لیکن به دلیل عدم پاکسازی منطقه و نیز عدم الحاق با نیروهای قرارگاه نجف مجبور شد به خط صفین ۳ باز گردد. سپس، پاتک های شدید دشمن به خط پدافندی صفین ۳ آغاز شد. در این پاتک ها، دشمن نتوانست رخنه ای در خط پدافندی مذکور ایجاد کند.
در شب پنجم، قرارگاه کربلا با نیروهای باقی مانده خود به غرب دجله تک نمود. اگر چه این قرارگاه توانست ضمن انهدام نیروهای دشمن مستقر در شرق برگراه، قسمت اعظم پل ابوعران را تخریب کند، لیکن با فشارها دشمن از سمت شمال، جنوب و جنوب شرقی تا صبح روز پنجم (۲۵/۱۲/۱۳۶۳) مجبور شد منطقه غرب دجله رابه جز سیل بند غربی – در داخل کیسه ای – را تخلیه کند.
با روشنایی صبح روز پنجم پاتک های دشمن با شدت تمام آغاز گردید و تا بعد از ظهر این روز دشمن موفق به ایجاد رخنه در کناره شرقی دجله و برهم زدن آرایش پدافندی خودی گردید. آتش توپخانه دشمن نیز از این روز شدت گرفته و خطوط اول و دوم و سیل بند عقب آب راه ها را مورد هدف قرار داد.
با روشنایی صبح روز ششم، پاتک های دشمن ادامه یافت که در ساعت ۱۰ صبح خط صفین ۳ به طور کامل به پشت جاده النهیر، جمل ۳ منتقل شد. با فشار دشمن و پراکندگی واحد های خودی وضعیت خط بسیار نامساعد بود. بر همین اساس و به دلیل عدم تضمین برای حفظ خط پَدافندی شمال منطقه با توجه به این که در صورت شکستن خط فوق، تمامی نیروهای منطقه درخطر انهدام قرار می گرفتند، تصمیم گرفته شد عقب نشینی شود. این عقب نشینی از ساعت ۵ بعد از ظهر ۲۶/۱۲/۱۳۶۳ آغاز شد و تا ساعت ۱۰ شب به پایان رسید و پل پَد چهارم در چند نقطه منهدم و قطع گردید. منطقه ترابه و پَد خندق تا ۷۰۰ متری شرق چهار راه پَد در دست نیروهای خودی باقی ماند. در شب ۲/۱/۱۳۶۴ دشمن به روستای ترابه پاتک کرد که با دادن ۱۶ اسیر و تعدادی تلفات مجبور شد عقب نشینی کند.
نتایج عملیات

طی عملیات بدرعلاوه بر تلفات سنگین که به دشمن وارد شد، بیش از ۵۰۰ کیلومتر مربع از منطقه هور از جمله روستاهای ترابه، لحوک، نهروان، فجره و نیز جاده خندق به طول ۱۳ کیلومتر، که فاصله آن با جاده العماره – بصره ۶ کیلومتر است، به تصرف نیروهای خودی درآمد. لازم به ذکر است که پس از این عملیات، عراق با استفاده از پشتیبانی هوایی و موشکی خود به حملات گسترده به شهرها و مناطق مسکونی و نیز کشتی های حامل نفت ایران مبادرت ورزید.
تلفات و خسارات وارده به دشمن
تلفات و خسارات وارده به دشمن طی عملیات بدر به شرح ذیل می باشد:
کشته و زخمی شدن بیش از ده هزار نفر.
به اسارت در آمدن ۳۲۰۰ نفر.
انهدام ۲۵۰ تانک و نفربر
انهدام ۴۰ قبضه انواع توپ.
انهدام ۲۰۰ خودرو.
انهدام ۶۰ قبضه انواع خمپاره انداز.
انهدام ۱۵ دستگاه مهندسی.
انهدام ۴ هواپیمای PC – V .
انهدام ۲ هواپیمای میگ و سوخو.
انهدام ۴ هلی کوپتر.
به غنیمت گرفته شدن ۵۰ قبضه انواع خمپاره انداز.
به غنیمت گرفته شدن ۲ دستگاه رازیت.
برخی از شهدای عملیات بدر:

شهید مهدی باکری

در سال ۱۳۳۳ خداوند مهدی را به خانواده معتقد و با ایمان باکری در شهرستان «میاندوآب» عطا فرمود. مهدی خردسال بود که از نعمت دستان نوازشگر مادر محروم شد. او تحصیلات خود را در ارومیه آغاز کرد و از سال آخر دبیرستان همزمان با شهادت برادرش «علی» به دست مامورین ساواک به فعالیت‌های سیاسی علیه رژیم پرداخت. پس از اخذ دیپلم وارد دانشگاه شد و در رشته مهندسی مکانیک کسب علم نمود.
او همزمان با تحصیل، مبارزات سیاسی خود را علیه رژیم ظلم و استبداد در تبریز گسترش داد و پس از مدتی برادرش حمید را به منظور ارتباط با سایر مبارزان و تهیه اسلحه و مهمات به خارج از کشور فرستاد. پس از اتمام تحصیلات مهدی به سربازی اعزام شد اما فرمان امام را مبنی بر ترک پادگان‌ها، لبیک گفت و از آن پس زندگی مخفیانه خود را آغاز کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و همزمان با تشکیل سپاه پاسداران به عضویت سپاه در آمد و در سازماندهی این ارگان نقش مؤثری را ایفا نمود.
شهید عبدالحسین برونسی

در سال ۱۳۲۱ در روستای گلبون کدکن از توابع تربت حیدریه گام به عرصه هستی گذارد و خانواده نامش را عبدالحسین نهادند. روحیه ستیزه‌جویی با کفر و طاغوت، از همان اوایل با جانش عجین گشته بود. کلاس چهارم دبستان بود که به علت بیزاری از اعمال معلم و فضای نامناسب درس و تحصیل، مدرسه را رها نمود. در سال ۱۳۴۱ به خدمت سربازی احضار شد و از همان ابتدا به جرم پایبندی به اعتقادات اصیل دینی، مورد اهانت و آزار نظامیان طاغوتی قرار گرفت. شش سال بعد با خانواده‌ای مذهبی و روحانی وصلت نمود و همین امر سرآغازی دیگر برای مبارزه بی‌وقفه او با نظام ستمگر حاکم بود. پس از چندی به کار بنایی روی آورد و در کنار کار، به خواندن دروس حوزه نیز اشتغال یافت. اما بعدها به علت شدت مبارزات و دستگیری‌های پیاپی، تحصیلات او نیمه کاره ماند.
پس از پیروزی انقلاب، عبدالحسین در گروه ضربت سپاه پاسداران، به فعالیت پرداخت. در اولین روزهای جنگ به جبهه رفت و به واسطه رشادتهایی که از خود نشان داد، فرماندهی تیپ هجده جواد الائمه (ع) را پیش از عملیات خیبر بر عهده‌اش گذاردند. چند روز قبل از عملیات بدر، عبدالحسین بارها از شهادتش در این عملیات خبر داده بود. آری در همان عملیات بود که عبدالحسین برونسی ، چهارراه خندق را به خون خود متبرک ساخت و بیست و سوم اسفند سال ۱۳۶۳ را با نام خود جاودانه نمود. پیکر پاکش نیز همانطور که آرزو داشت مفقود شد و در نهم اردیبهشت ماه سال ۱۳۶۴ در مشهد مقدس تشییع شد.
شهید محمدرضا غزنوی

نام پدر :تقی
تاریخ تولد :۱۳۴۲
محل تولد :گیلان /رشت
تاریخ شهادت : ۲۰/۱۲/۱۳۶۳
محل شهادت :هورالعظیم
طول مدت حیات :۲۱ سال
شهید تمر جرنده

تاریخ تولد :۱۳۴۹
نام پدر :عزیز
تاریخ شهادت : ۱۳۶۳
محل تولد :کهکیلویه‌بویراحمد /- /لنده
طول مدت حیات :۱۴ سال
محل شهادت :شرق دجله
مزار شهید :مفقودالجسد
شهید کرامت الله رفیعی

تاریخ تولد :۱۳۳۶
تاریخ شهادت : ۲۵/۱۲/۱۳۶۳
محل تولد :فارس /فسا
طول مدت حیات :۲۷ سال
محل شهادت :دجله
رد پای نور :

شهید عبدالرحمان رحمانی

تاریخ تولد :۱۳۴۳
نام پدر :اسماعیل
تاریخ شهادت : ۲۶/۱۲/۱۳۶۳
محل تولد : /- /اخند
طول مدت حیات :۲۰ سال
محل شهادت :شرق دجله
شهید ولی‌الله چراغچی مسجدی

نام پدر :غلامرضا
تاریخ تولد :۱۳۳۷
تاریخ شهادت : ۱۸/۱/۱۳۶۴
محل تولد :خراسان /مشهد
طول مدت حیات :۲۷ سال
محل شهادت :بیمارستان
مزار شهید :بهشت رضا(علیه السلام )
شهید محمود ستوده

تاریخ تولد :-/۶/۱۳۳۵
تاریخ شهادت : ۲۶/۱۲/۱۳۶۳
محل تولد :فارس /- /خیرآباد
طول مدت حیات :۲۸ سال
محل شهادت :شرق دجله
ردپای نور :

شهید کاظم نجفی رستگار

نام پدر :علی اصغر
تاریخ تولد :۳/۷/۱۳۳۹
تاریخ شهادت : ۲۵/۱۲/۱۳۶۳
محل تولد :تهران /ری /اشرف آباد
طول مدت حیات :۲۴ سال
محل شهادت :هورالهویزه
مزار شهید :بهشت زهرا (سلام الله علیها )- قطعه ۲۴- ردیف ۷۴- شماره ۲۳
ردپای نور :

شهید محمدعلی خاکی

نام پدر :یدالله
تاریخ تولد :۱۳۴۳
تاریخ شهادت : ۲۱/۱۲/۱۳۶۳
محل تولد :اصفهان /اصفهان
طول مدت حیات :۲۰ سال
محل شهادت :جزیره مجنون
مزار شهید :گلزار شهدای رهنان
شهید بهرام شیخی

تاریخ تولد :۱۳۳۹
تاریخ شهادت : ۱۴/فروردین/۱۳۶۴
محل تولد :مرکزی /خمین
محل شهادت :طلائیه
شهید یوسف سجودی

تاریخ تولد :۱۳۳۷
تاریخ شهادت : ۱۶/۱۲/۱۳۶۳
محل تولد :مازندران /بابل
طول مدت حیات :۲۶ سال
ردپای نور

شهید علی تجلایی

نام پدر :مقصود
تاریخ تولد :۵/مرداد/۱۳۳۸
تاریخ شهادت : ۲۵/اسفند/۶۳
محل تولد :آذربایجان‌شرقی /تبریز
طول مدت حیات : ۲۵ سال
محل شهادت :شرق دجله

شهید حسین امامی

نام پدر :قباد
تاریخ تولد :۲۶/۹/۱۳۳۶
تاریخ شهادت : ۲۳/۱۲/۱۳۶۳
محل تولد :خوزستان /آبادان
طول مدت حیات :۲۷ سال
محل شهادت :منطقه عملیاتی بدر (شرق دجله)
مزار شهید :اهواز
شهید قنبر اسدپور

نام پدر :اسد
تاریخ تولد :۱۳۳۰
تاریخ شهادت : ۲۶/۱۲/۱۳۶۳
محل تولد :فارس /لامرد /قلعه ملا
طول مدت حیات :۳۳ سال
محل شهادت :دجله
مزار شهید :مفقودالجسد
شهید سعید سلیمی

نام پدر :عوضعلی
تاریخ تولد :۲۰/خرداد/۱۳۴۳
تاریخ شهادت : ۲۳/اسفند/۱۳۶۳
محل تولد :اصفهان /اصفهان
طول مدت حیات :۲۰ سال
محل شهادت :جزیره مجنون
مزار شهید :گلزار شهدای رهنان
شهید جلال فطرتی

تاریخ تولد :۱۳۴۸
نام پدر :علی
تاریخ شهادت : ۲۲/۱۲/۱۳۶۳
محل تولد :خراسان /بیرجند /آسیابان
طول مدت حیات :۱۵ سال
محل شهادت :هورالهویزه
مزار شهید :گلزار شهدای روستای آسیابان
شهید محمدرضا باصر

تاریخ تولد :۱۳۳۸
تاریخ شهادت : ۱۳۶۳
طول مدت حیات :۲۵ سال
شهید حیدر عسگری

تاریخ تولد :۱۳۴۷
تاریخ شهادت : ۲۸/۱۲/۱۳۶۳
محل تولد :سیستان‌وبلوچستان /زابل
طول مدت حیات :۱۶ سال
شهید محمود کارگر

تاریخ تولد :۱۳۴۰
تاریخ شهادت : ۲۶/۱۲/۱۳۶۳
محل تولد :خراسان /نهبندان /حسین آباد
طول مدت حیات :۲۳ سال
شهید علی رضا اسلامی نژاد

تاریخ تولد :۱/۱۲/۱۳۴۸
نام پدر :محمد
تاریخ شهادت : ۲۱/۱۲/۱۳۶۳
محل تولد :خوزستان /آبادان
طول مدت حیات :۱۵ سال
محل شهادت :شرق دجله
شهید ابراهیم جمالی

تاریخ تولد :۳/۶/۱۳۴۵
نام پدر :محمد
تاریخ شهادت : ۲۸/۸/۱۳۶۵
محل تولد :فارس /لامرد /بردکویه
طول مدت حیات :۲۰ سال
محل شهادت :خورعبدالله
شهید عبدالحسین رحیمی

تاریخ تولد :۲/۶/۱۳۲۹
نام پدر :غلام
تاریخ شهادت : ۲۶/۱۲/۱۳۶۳
محل تولد :فارس /لامرد
طول مدت حیات :۳۴ سال
محل شهادت :شرق دجله
شهید حمزه عبداللهی

تاریخ تولد :۱/۱/۱۳۴۱
نام پدر :محمد
تاریخ شهادت : ۲۳/۱۲/۱۳۶۳
محل تولد :فارس /لامرد /اسیر
طول مدت حیات :۲۲ سال
محل شهادت :نیزارهای جزیره مجنون
شهید عادل دادخواه

تاریخ تولد :۱۳۴۰
تاریخ شهادت : ۲۴/۱۲/۱۳۶۳
محل تولد :گلستان /گنبد
طول مدت حیات :۲۳ سال
شهید رحمت الله ریگی

تاریخ تولد :۱۳۴۲
تاریخ شهادت : ۱۳۶۳
محل تولد :سیستان‌وبلوچستان /خاش /عباس آباد
طول مدت حیات :۲۱ سال
مزار شهید :مفقودالجسد
شهید اکبر انتشاری

تاریخ تولد :۱۳۴۰
تاریخ شهادت : ۲۳/۱۲/۱۳۶۳
محل تولد :اصفهان /نجف آباد
طول مدت حیات :۲۳ سال
شهید محمدابراهیم سمیعی ظفرقندی

تاریخ تولد :۱۶/خرداد/۱۳۳۷
نام پدر :رضا
تاریخ شهادت : ۲۳/اسفند/۱۳۶۳
محل تولد :تهران /شهریار
طول مدت حیات :۲۶
محل شهادت :جنوب
شهید خدامراد ملکی

تاریخ تولد :۱۳۳۶
تاریخ شهادت : ۲۱/اسفند/۱۳۶۳
محل تولد :اصفهان / زرین‌شهر
طول مدت حیات :۲۷
محل شهادت :ساحل دجله
رد پای نور

مهم ترین کتاب‌هایی که تا کنون با موضوع عملیات بدر به چاپ رسیده، عبارتند از:
– گذری بر پنجمین سال جنگ تحمیلی/ روابط عمومی فرماندهی کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی/ ۱۳۶۴.
– عشق شهادت/ مولف و ناشر: علی شوشتری زاده۱۳۶۴.
– از خرمشهر تا فاو/ محمد درودیان/ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ ۱۳۶۷.
– اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی (جلد۲)/مرتضی سرهنگی/ دفتر ادبیات و هنر مقاومت/ ۱۳۶۸.
– حاج حسین خرازی فرمانده لشکر امام حسین (علیه السلام) (غلامحسین قراگوزلو/ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی/ ۱۳۷۰.
– خاطرات جانبازان(جلد۱)/ علیرضا کمری/ بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی.
– یاد یاران/ حمید داوود آبادی/ دفتر ادبیات و هنر مقاومت/ ۱۳۷۰.
– سیرت پاسداران/ نهضت امام خمینی (ره)/ ۱۳۷۰.
– جان نثار/ احمد نصر اللهی/ معاونت فرهنگی ،اجتماعی و تعاونی ایثارگران/ ۱۳۷۱.
– محاصره/ عبدالحمید رحمانیان/ دفتر ادبیات و هنر مقاومت ۱۳۷۲.
– مخمل یادها/ محسن مطلق/ دفتر ادبیات و هنر مقاومت/۱۳۷۲.
– مرد جنگ/ محمود پاک نژاد و مهدی ضرابی/ دفتر ادبیات و هنر مقاومت/ ۱۳۷۳.
– با آیینه تا صبح/ سیدنظام مولاهویزه/ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی/ ۱۳۷۳.
– آشنایی آسمان/ جعفر سلیمانی کیا و حسین نجفی/ کنگره بزرگداشت سرداران شهید آذربایجان/ ۱۳۷۴.
– ستاره بدر/ جلال محمدی/ کنگره بزرگداشت سرداران شهید آذربایجان/ ۱۳۷۴.
– من یک بسیجی ام / معاونت انتشارات ستاد مرکزی سپاه/ ۱۳۷۴.
– گلچینی از سروده های ستوده – برگ سبز/ مولف و ناشر: عزت الله فخیمی ابهری/ ۱۳۷۴.
– شراره های خشم/ محسن سیوندیان/ لشکر ۱۴ امام حسین(علیه السلام )/ ۱۳۷۵.
– درفش سبز/ علی لطفی/ لشکر ۱۴ امام حسین(علیه السلام )/ ۱۳۷۵.
– زیر آسمان هور/ رسول نورصفا و ناصر علی بابایی/ لشکر ۱۴ امام حسین (علیه السلام )/ ۱۳۷۵.
– خودشکنان/ مرتضی جمشیدیان/ لشکر ۱۴ امام حسین (علیه السلام )/ ۱۳۷۵.
– حدیث حماسه/ اکبر جوانی و احمد رضا کریمیان / کنگره بزرگداشت سرداران و بیست و سه هزار شهید استان اصفهان/ ۱۳۷۵.
– آوار ترس(خاطرات افسران عراقی)/ ترجمه محمد حسن مقیسه/ دفتر ادبیات و هنر مقاومت/ ۱۳۷۵.
– نبرد هور/ احسان العلوی؛ مترجم عبد الرسول رضاگاه/ دفتر ادبیات و هنر مقاومت/ ۱۳۷۵.
– جلوه های ایثار / محمد رضا یوسفی کوپایی/ لشکر زرهی ۸ نجف اشرف/ ۱۳۷۵.
– شوق وصال / محمد علی مشتاقیان و یدالله جعفری / لشکر ۱۴ امام حسین(علیه السلام ) / ۱۳۷۵.
– خط شکنان / ناصر علی بابایی و ایوب هاشمی/ لشکر ۱۴ امام حسین (علیه السلام )/۱۳۷۶.
– نان سرخ/ محمدرضا محمدی پاشاک/ کنگره بزرگداشت سرداران و ۸ هزار شهید استان های کرمان و سیستان و بلوچستان و لشکر ۴۱ ثارالله/ ۱۳۷۶.
– مأموریت در خرمشهر / صبار فلاح اللامی؛مترجم مهرداد آزاد/ دفتر ادبیات و هنر مقاومت/ ۱۳۷۶.
– در انتظار آن لحظه / محمد رضا بایرامی/ کنگره بزرگداشت سرداران و ۸ هزار شهید استان های کرمان و سیستان و بلوچستان و لشکر ۴۱ ثارالله/ ۱۳۷۶.
– شلمچه تنها نیست / عین الله کاوندی / نشر کوثر/ ۱۳۷۷.
– نگهبان آسمان ها/ موسی غیور / بنیاد مستضعفان و جانبازان آذربایجان شرقی ۱۳۷۷.
– به سوی کرانه های آبی/ فرزام شیرزادی/ کنگره بزرگداشت سرداران شهید سپاه و ۳۶ هزارشهید استان تهران/ ۱۳۷۸.
– نسل خورشید / احمد فاطمی/ نشر کرمان ۱۳۷۸.
– دجله در انتظار عباس/ حمید داوودآبادی/ کنگره بزرگداشت سرداران شهید سپاه و ۳۶ هزار شهید استان تهران/ ۱۳۷۸.
– خاطرات سردار شهید رضا نورمحمدی/رضا نور محمدی/ نشر شاهد/ ۱۳۷۸.
– اجکت/ عباس رمضانی حکمت، حسن روزبهانی، رضا عسگری و حسن عمویی/ دفتر هنر و ادبیات ایثارگران معاونت فرهنگی وهنری / ۱۳۷۹.
– اروند و خاطره اولین قایق/ سعید عاکف/ نشر کوثر / ۱۳۷۹.
– سلام سردار/ مهدی داوری/ نشر شاهد/ ۱۳۷۹.
– مجموعه عکس جنگ/ سعید صادقی/ روایت فتح/ ۱۳۷۹.
– تاریخ انقلاب برای کودکان و نوجوانان (جلد ۹: جنگ شهر ها)/ محمدرضا شمس/ نشر تاریخ و فرهنگ ۱۳۷۹.
– پای پیاده روی آب/ سیدقاسم یاحسینی/دفتر ادبیات وهنر مقاومت/ ۱۳۸۰.
– پهلوان سعید / نرگس رستمی معز/ مؤسسه فرهنگی هنری جنات فکه
تصویری از اجتماع فرماندهان بعد از عملیات بدر :

نقشه عملیات :