نویسنده: سید یعقوب حسینی

قرارگاه فجرشامل: لشکر ۲۱ پیاده با ۳ تیپ پیاده و یک تیپ زرهی، تیپ ۳۷ مستقل زرهی، لشکر ۷ فجر سپاه پاسداران شامل: تیپ ۳۳ المهدی و تیپ ۳۵ امام سجاد.
قرارگاه نجف اشرف شامل: لشکر ۱۶ زرهی با ۲ تیپ زرهی، تیپ ۵۸ پیاده ذوالفقار، سپاه ۱۱ قدر با لشکرهای ۲۷ محمد رسول الله (ص)، ۳۱ عاشورا، ۵ نصر (شامل تیپ های ۱۸ جواد الائمه، ۲۱ امام رضا، ۱۳۹ امام صادق و تیپ مستقل ۲۱۰ سید الشهداء (ع) )
قرارگاه کربلا شامل: قرارگاه قائم (عج) که تیپ ۸۴ پیاده، تیپ ۲ لشکر ۱۶ زرهی، سپاه ۳ صاحب الزمان با لشکرهای ۸ نجف، ۱۴ امام حسین، ۱۷ علی بن ابیطالب، ۲۵ کربلا و تیپ مستقل ۱۴۴ قمر بنی هاشم را زیر امر داشت و غیرازیگانهای قرارگاه قائم، سپاه ۷ پاسداران شامل لشکرهای ۴۱ ثارالله و یک قدس، ضمناً تیپ ۷ ولی عصر و ۱۵ امام حسن نیز در کنترل عملیاتی قرارگاه کربلا منظور شده بود.
لشکر ۳۰ زرهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
تیپ ۵۵ پیاده هوابرد.
گروه ۳۳ توپخانه ارتش.
یگان هوانیروز. (۳ پایگاه از گروه های اصفهان، کرمان و مسجد سلیمان در ۳ منطقه مستقر گردیده و آماده اجرای عملیات شدند. و پس از شروع عملیات و پیشروی نیروهای خودی که پاتک های عراق نیروهای خودی را در شرایط بحرانی قرار داده بودند، تیم های هوانیروز در سه محور وارد عمل شده و ستونهای زرهی دشمن را منهدم و شمار زیادی از افراد دشمن را کشته و زخمی نمودند.
ضمناً هوانیروز با اجرای عملیات هلی برن، نسبت به انتقال نیروهای رزمنده به منطقه نبرد، حمل تدارکات (آذوقه و مهمات) و تخلیه مجروحین به رزمندگان کمک نمود.
وضعیت عمومی

درباره وضعیت و مأموریت کلی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، چنین بیان شده بود که نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ضمن پدافند در تمام جبهه ها با قسمتی از نیروهای قرارگاه عملیاتی خاتم الانبیاء (ص) درمنطقه بین فکه و هورالعظیم به منظور آزاد سازی استان العماره عملیات آقندی را هدایت و اجرا می نمایند. در این قسمت یادآوری شده بود که کلیه یگانهای منظور شده در سازمان رزمی تا روز (۵-ر) در منطقه عملیات مستقر خواهند شد. همین امر یکی از مسائل بود که سبب به تأخیر افتادن عملیات و کشف شدن آن به وسیله دشمن گردید. زیرا زمان آمادگی بیش از آن مدت به طول انجامید که برآورد شده بود.
مأموریت ویژه قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) چنین بیان شده بود که ضمن پدافند در قسمت شمالی منطقه نبرد غرب شوش و دزفول در منطقه عمومی فکه-چزابه حمله کرده. نیروهای دشمن را منهدم و شهرهای حلفائیه و العماره را تصوف می کند و برحسب ایجاب وضعیت حمله را به سمت شمال غربی تا تصرف شهر علی غربی ادامه دهد.
تدبیر عمومی فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاء برای اجرای مأموریت یاد شده آن بود که با استفاده از غافلگیری و شرایط دید محدود از فکه در شمال تا هورالعظیم در جنوب بایگانهای قرارگاه نجف و کربلا حمله کند و این حمله را تا وصول به هدفهای پیش بینی شده که حلفائیه و عماره و علی غربی بودند در ۳ مرحله به شرح زیر اجرا نماید ( به خلاصه نقشه مراجعه شود) در مرحله اول قرارگاه نجف در شمال و قرارگاه کربلا در جنوب در خط مقدم پدافندی دشمن رخنه کنند و تا عمق حدود ۱۰ کیلومتری در خاک عراق پیشروی نمایند.
در مرحله دوم یگانهای دو قرارگاه حمله ور پیشروی به سمت غرب را ادامه داده و شهر حلفائیه را تصرف نمایند.
در مرحله سوم پیشروی به طرف شهر العماره را ادامه داده و آن شهر را تصرف می نمایند بعداً بر حسب ایجاب وضعیت حمله به طرف علی غربی ادامه خواهد یافت.
در این طرح عملیاتی مأموریت قرارگاه فجر ادامه پدافند درمنطقه از شمال فکه تا رودخانه چنگوله و مأموریت قرارگاه های نجف و کربلا آمادگی برای اجرای آفند به سمت جنوب غربی به طرف رودخانه طیب بر حسب دستورات بود. لشکر ۳۰ زرهی سپاه پاسداران و تیپ ۵۵ پیاده هوابرد به عنوان احتیاط در نظر گرفته شده بودند. درباره قرارگاه حمزه سید الشهداء و چگونگی سازمان و مأموریت آن مطلبی عنوان نگردیده بود.
در قسمت دستورات هماهنگی این طرح، نکات ویژه عبارت بودند ازاین که در کلیه رده ها وحدت فرماندهی مورد توجه قرار گیرد. دربند دیگر گفته شده بود ادغام یگانهای ارتشی و سپاه پاسداران ۵ روز قبل ازآغاز عملیات خاتمه یابد. این دو نکته به صورت جمع بین الاضداد است و اجرای آن در شرایط نبرد که مسئولیت حیاتی مطرح است چندان امکان پذیرنیست. این طرح به امضای سرهنگ توپخانه علی صیاد شیرازی فرمانده نیروی زمینی ارتش و برادر محسن رضایی فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران رسیده بود.
پشتیبانی هوایی که برای عملیات مورد بحث در نظر گرفته شد، روزانه ۱۲ سورتی پرواز عملیات بود. ضمناً روزانه ۶ پرواز پوشش هوایی نیز منظور گردیده بود.
از لحاظ پشتیبانی آتش توپخانه علاوه بر توپخانه سازمانی لشکرها و تیپ های مستقل که معمولاًً هر لشکر ۴ گردان و هر تیپ مستقل یک گردان توپخانه داشت، گروه ۳۳ توپخانه با ۴ گردان توپخانه ۱۳۰ و ۱۷۵ میلیمتری و همچنین گروه ۵۵ توپخانه، عملیات والفجر مقدماتی را پشتیبانی می کردند، پشتیبانی هوانیروز شامل هلی کوپترهای رزمی و لجستیکی با حداکثر مقدورات موجود فراهم گشته بود.
از لحاظ پشتیبانی لجستیکی مسئله مهم مقدار مهمات که قابل پشتیبانی بود، به شرح جدول زیر تعین گردیده بود.
نوع جنگ افراد ـــــ ۳ روز اول عملیات برای هر قبضه در روز ـــــ روز چهارم تا پانزدهم برای هر قبضه در روز
هوتیزر ۱۰۵م م ـــــ ۴۰تیر آنی ۲۰۰ تیرزمانی ـــــ ۱۵ تیرآنی، ۸ تیر زمانی
هوتیزر ۱۵۵م م ـــــ ۱۵ ـــــ ۵
هوتیزر ۲۰۳ م م ـــــ ۵۰ـــــ ۱۰
توپ ۱۷۵ م م ـــــ ۷۰ـــــ ۲۰
توپ ۱۳۰ م م ـــــ ۱۰ـــــ ۳
موشک کاتیوشا ـــــ ۱۸۰ـــــ ۵۰
خمپاره ۸۲ م م ـــــ ۲۵ـــــ ۷
خمپاره ۸۱ م م ـــــ ۲۵ـــــ ۷
خمپاره ۶۰ م م ـــــ ۱۵ـــــ ۵
خمپاره ۱۲۰ م م ـــــ ۵ـــــ ۵
توضیح این که مهمات بیشتر که برای توپ ۱۷۵ م م و کاتیوشا منظور گردیده است، به علت تعداد که این جنگ افزارها بوده نه فراوانی مهمات.
و بالاخره آخرین مسئله مهم در تهیه طرح مورد نظر، برآورد وضعیت دشمن بود که برای این منظور همان برآورد اطلاعاتی شماره ۱۴ که در اوایل آذرماه ۱۳۶۱ تهیه گردیده بود، مورد استناد قرار گرفته بود. بدین طریق عملیات والفجر مقدماتی تحت عنوان طرح شماره یک عملیات کربلا ۱۱ در ۲۴ آذرماه تهیه و منتشر گردید. درباره علت نامگذاری کربلا ۱۱ به این عملیات، سند ویژه ای در اختیار ما قرار نگرفت که چرا با وجود این که آخرین عملیات کربلا شماره ۶ بود، برای عملیات مورد بحث از شماره ۱۱ استفاده گردید.
بر اساس تصمیم نهایی که درباره روش سازماندهی و اجرای عملیات والفجر مقدماتی گرفته شد، لازم بود تغییرات و جابجایی هائی در گسترش یگانها داده شود. مهمترین این تغییرات در منطقه شمال فکه بود. زیرا قبل از این تصمیم ۴ لشکر عمده سپاه پاسداران که برای نبرد مورد نظر پیش بینی گردیده بودند، در ادامه عملیات محرم در آن منطقه گسترش داشتند، لذا به فرماندهی قرارگاه فجر که مسئولیت پدافندی شمال فکه را عهده دار بود، دستور داده شد با عناصر زیر امر خود که لشکر ۲۱ پیاده با ۴ تیپ ( ۳ تیپ پیاده و یک تیپ زرهی)، تیپ ۵۸ پیاده ذوالفقار و لشکر ۷ فجر با تیپهای ۳۳ المهدی و ۳۵ امام سجاد و یگانهای ژاندارمری مستقر در منطقه از شمال فکه تا چنگوله پدافند نموده و عناصر لشکرهای نجف، کربلا، علی بن ابیطالب و امام حسین را رها سازد تا برای شرکت در عملیات آفندی در جنوب فکه آماده شوند. با تشکیل قرارگاه های عملیاتی مشترک سپاه و ارتش، فرماندهان ارتشی قرارگاه ها بدین شرح است:
سرهنگ ستاد منوچهر دژکام فرمانده نظامی قرارگاه کربلا، سرهنگ ستاد سیروس لطفی فرمانده نظامی قرارگاه نجف و سرهنگ حسین حسنی سعدی فرماندهی نظامی قرارگاه فجر، ضمناً سرهنگ توپخانه علی صیاد شیرازی فرمانده نیروی زمینی، فرماندهی نظامی قرارگاه خاتم الانبیاء را شخصاً عهده دار شد و سرهنگ ستاد مسعود منفرد نیاکی به عنوان جانشین فرمانده نیروی زمینی فرماندهی عملیاتی یگان های مستقر در منطقه اهواز خرمشهر را عهده دار گردید.
درهنگام انجام تغییرات در سازمان گسترش، یگان های عمده لشکر فجر سپاه پاسداران در منطقه خرمشهر گسترش داشت و با لشکر ۷۷ پیاده به صورت قرارگاه مشترک مسئولیت پدافند خرمشهر را به عهده گرفته بودند. با تغییراتی که داده شد مسئولیت پدافندی منطقه خرمشهر آبادان به لشکر ۷۷ و یک تیپ از سپاه پاسداران محول گردید و لشکر فجر منهای یک تیپ به منطقه غرب عین خوش تغییر مکان یافت و با لشکر ۲۱ پیاده ارتش قرارگاه فجر را تشکیل داده و در شمال فکه پدافند نمود.
در ۲۲ آذرماه در یک جلسه مشترک ارتشی و سپاهی، فرماندهان نظامی و فرماندهان سپاه قرارگاه نیز معرفی شدند. فرماندهان ارتشی همان هائی هستند که در بالا نام برده شدند. فرماندهان سپاه عبارت بودند از: برادر مجید بقائی در قرارگاه کربلا همکار سرهنگ دژکام، برادرعزیزجعفری در قرارگاه نجف همکار سرهنگ لطفی، برادر محمد نبی رودکی در قرارگاه فجر همکار سرهنگ حسنی سعدی، ضمناً برادر محسن رضائی فرماندهی کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز در قرارگاه خاتم الانبیاء با فرمانده نیروی زمینی ارتش اشتراک مساعی می نمود. اما چنین به نظر می رسد که در جلسات مشترک برادر رحیم صفوی به جای ایشان انجام وظیفه کرد. با توجه به مطالبی که درباره مراحل طرح ریزی بیان گردید، این مرحله از فعالیت ستادی عملیات تا ۲۴ آذرماه خاتمه یافت و طرح نهائی تهیه و منتشر شد که خلاصه آن بیان گردید.
بعد ازانتشار طرح، مرحله آمادگی برای اجرای آن آغاز گردید. اما این طرح نیاز زیادی به اقدامات آمادگی داشت. زیرا یکی از وسیع ترین عملیات های آفندی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در یکی از مناسب ترین مناطق عملیاتی بود که به مرحله اجرا در می آمد. بدین لحاظ مرحله آمادگی با مشکلات زیادی مواجه و این امر سبب به تأخیرافتادن بیش از حد زمان اجرای عملیات و در نتیجه کشف شدن کامل طرح، به وسیله نیروهای متجاوز عراق گردید. نظر به اهمیت فوق العاده ای که این مرحله در کل عملیات داشت، لازم است موانع و مشکلات موجود و تلاشهای فوق العاده یگانها در مرحله آمادگی را کمی مشروح تر بیان کنیم.
بعد ازانتشار طرح، فعالیت های مقدماتی به وسیله یگان های اجرائی به منظور شناسائی منطقه و برآوردن نیازمندیها آغاز شد. چنین به نظر می رسد که از همان زمان، مشکلات بی شماراین طرح تا حدودی روشن گردید.
اولین جلسه عمومی برای بررسی مشکلات و نیازمندیهای برآورده شده در ۴ دیماه در قرارگاه خاتم الانبیاء تشکیل شد که در آن جلسه فرمانده نیروی زمینی ارتش، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، فرماندهان قرارگاه ها، افسران ستاد قرارگاه خاتم الانبیاء شرکت داشتند. نیازمندیهای کلی که در گفت و گوهای این جلسه مشخص شد بدین شرح است.
۱-تهیه و یا تکمیل تأسیسات کلیه قرارگاه های شرکت کننده در منطقه عملیات.
۲-ادامه شناسائیهای لازم و تهیه طرح مقدماتی برای اجرای عملیات.
۳-آماده کردن جاده های مواصلاتی و پلهای مورد لزوم.
۴-آماده نمودن محلهای فرود هلکوپترها در محل مناسب و مورد نظر.
۵-تعیین و آماده کردن محل استفرار سایت هاگ (موشک زمین به هوا)
۶-برآورد نیازهای توپخانه و مخابرات.
۷-تهیه طرح پوشش و فریب به وسیله قرارگاه فجر، بابکار بردن یک تیپ پیاده ارتش و یک تیپ سپاه پاسداران در منطقه شمال فکه (از فکه تا چیلات)
با یک دید دقیق نظامی به مطالب یاد شده بالا روشن می گردد که انجام کارهای ساختمانی مورد نظر با فرض وجود مصالح، و وسائل و ابزار کارمورد نیاز، هفته ها زمان لازم داشت و یکی از مهمترین موارد آن احداث جاده ها و پلها بود. زیرا تلاش اصلی این عملیات آفندی بایستی در قسمت شمالی منطقه نبرد انجام می گرفت که برای این منظور نیروهای حمله رو ما بایستی از ارتفاعات میشداغ و تپه های رملی دامنه های شرقی و غربی آن عبور می کردند و دراین منطقه که عمق آن تا وصول به اولین مواضع پدافندی نیروهای متجاوز عراق بیش از ۲۰ کیلومتر مسافت بود، هیچ گونه جاده ای برای حرکت خودروها اعم از شنی دار یا چرخدار وجود نداشت. در عملیات فتح المبین قسمتی از نیروهای ما از تنگ ذلیجان گذشته و به سمت تپه رقابیه حمله کرده بودند. اما این مسیر نیز بعد از گذشت ۹ ماه تحت تأثیر شنهای روان قرار گرفته بود و ضمن این که در آن عملیات یک واحد در حدود یک تیپ عموماًً به حالت پیاده از آن معبر گذشت و قسمتی از ارتفاعات میشداغ را طی کرد، ولی وارد تپه های رملی غرب میشداغ نشد. در صورتی که در عملیات والفجر مقدماتی، حدود ۵ لشکر از جمله عناصر یک لشکر زرهی بایستی از این مسیر عبور می کردند. بنابراین نیاز به محورهای مواصلاتی مطمئن و مضاعف بود. متأسفانه دربرآورد اطلاعاتی شماره ۱۴ به هیچ وجه به راه های مواصلاتی داخلی منطقه اشاره نشده بود. و برعکس در خاک دشمن جاده های مواصلاتی غرب رودخانه دجله مورد بررسی قرارگرفته بود. در صورتی که اولین مانع عمده در مسیر حرکت نیروهای ایران، ارتفاعات میشداغ و تپه های رملی طرفین آن بود که عاری از هرگونه جاده برای عبور پیاده بود. بنابراین اولین مسئله و یا مشکل عمده که نیروهای ما با آن مواجه شدند، چگونگی عبور از میشداغ و تپه های رملی طرفین آن بود. ارتش برای فعالیت جاده سازی امکانات قابل توجهی نداشت و سپاه پاسداران نیزمتکی به جهاد سازندگی بود. بنابراین انجام فعالیتهای ساختمانی به عهده جهاد سازندگی محول گردید و آن سازمان یک تلاش شبانه روزی فوق العاده را آغاز کرد. متأسفانه دراسناد و مدارک موجود ارتشی مطالبی درباره این گونه تلاشها درج نشده است و ما برای پی بردن به چگونگی آن از خاطرات و یاد داشتهای رزمندگان استفاده کردیم. دریکی ازاین یادداشتها که از مذاکرات جلسات مشورتی فرماندهان در تاریخ ۲۶ دی ماه (بیشتر از یک ماه بعد از انتشار طرح) مطلبی که درباره جاده های مورد نیاز عنوان گردیده چنین بوده است ( برادر جعفری اظهار داشت قرارگاه نجف برای عملیات آماده است مهمترین موضوعی که باقیمانده، اتمام جاده است. جاده تا بیت شایه رسیده و تا پل امتداد یافته، کمبود کمپرسی مشهود است. اگر ۱۰۰ دستگاه کمپرسی باشد تکمیل جاده ۴ روز دیگرطول می کشد.) با توجه به این نکته کار جاده سازی تا پایان دی ماه بعید به نظر می رسد و تا هنگامی که این جاده آماده نمی شد، اساساً عبور یگان های قرارگاه نجف از تپه های رملی میشداغ غیر ممکن می گردید بنابراین تعیین زمان شروع عملیات کاملاً وابسته به خاتمه جاده سازی بود و جاده سازی هم با مشکلات فوق العاده ای مواجه شده بود. اما جهاد گران جمهوری اسلامی ایران با تمام نیرو و امکانات سعی می کردند این مشکل عمده را از سر راه بردارند. منتهی این کار زمان لازم داشت. هر قدر زمان بیشتر به تأخیر می افتاد عناصر اطلاعاتی عراق بیشتر به هدفهای نیروهای ایران پی می بردند و جزئیات طرح بیشتر کشف می گردید. تا آن جا که اعلام گردید که نیروهای عراقی به خوبی می دانند که نیروهای ایران به حلفائیه و عماره حمله خواهند کرد. بنابراین آمادگی کامل برای مقابله را دارند. بدین سبب هر قدر زمان عملیات به تأخیر می افتاد طرح بیشتر افشا می شد. ضمن این که یگان های بسیجی که معمولاًً برای مدت ۳ ماه به منطقه عملیات اعزام می شدند، با افزایش طول زمان خسته و فرسوده می شدند. بنا به اظهار نظر یکی از رزمندگان، عده ای ازآنان که به عنوان مرخصی منطقه را ترک می کردند، دیگر برنمی گشتند (به یادداشتهائی از خاطرات رزمندگان مراجعه شود) این موضوع در جلسات شورای فرماندهان، کراراً مطرح می گردید. ولی به علت کمبود امکانات و وسعت حجم کار، انجام آن در مدت زمان کوتاه مقدور نبود. ضمن این که علاوه برجاده سازی، مسائل مهم دیگری نیز وجود داشت که هنوز حل نشده بود. ما برای روشن شدن این گونه مسائل، خلاصه ای از یادداشتهای یکی از فرماندهان نظامی را بازگو می کنیم:
جلسه مورخه ۶۱/۱۰/۲۱ شورای فرماندهان

محل تشکیل جلسه قرارگاه کربلا در تنگ ذلیجان، شرکت کنندگان : فرماندهان و مسئولین ستاد ارتش و سپاه پاسداران، خلاصه اهم مذاکرات در این جلسه به شرح زیر بود.
برادر رحیم صفوی اظهار داشت تجمع نیرو در منطقه خیلی زیاد است هرچه زودتر باید حمله اجرا گردد زیرا برای دشمن مشخص شده است.
برادر کاظمی گفت افراد اعتراض می کنند، چرا حمله نمی کنیم. درعملیات قبل، از این محور ۷ گردان ۲۷ کیلومتر راه طی کرد ( منظور عملیات فتح المبین) و دشمن این مسیر را می داند حالا دو لشکر باید ازآن عبور کند. قلبم روشن است که می رویم و به هدف می رسیم. یا باید برویم به هدف برسیم یا شهید شویم. ایشان ضمناً طرح عملیاتی قرارگاه کربلا را تشریح کرد و اظهار داشت، سپاه هفتم با لشکرهای قدس، امام حسن، ولی عصر، ثارالله، نجف از چزابه عبورمی کنند و تا پاسگاه مرزی طاووسیه گسترش می یابند بعد جزئیات طرح حمله را بیان کرد و در پایان گفت نیروهای ما برای اجرای حمله آماده هستند و از تأخیر آن نگرانند.
سرهنگ صیاد شیرازی گفت: کارها دارد پیش می رود.
سرهنگ دژکام به وجود بعضی ناهماهنگی ها بین فرماندهان ارتشی و سپاهی اشاره کرد. برادر رحیم صوفی گفت: به هر حال وحدت، عامل مهم و رمز پیروزی ما است. سرهنگ صیاد شیرازی گفت: بهتراست همه مطالب عنوان شود تا راه حلی برای آن پیدا شود. آن چه لازم است، بایستی عناصر ارتش و سپاه با هم همکاری اجرائی داشته باشند و در کنار هم باشند.
سرهنگ ذاکری افسر اطلاعات گفت: دو روز است که رادیو بغداد می گوید، ما می دانیم نیروهای ایران از سه راهی حلفائیه حمله خواهند کرد. برادر رحیم صفوی گفت: به هر حال ما حمله می کنیم.
سرهنگ دژکام و سرهنگ جمشیدی، مسئله کمبود جاده و اهمیت آن را طرح کردند. سرهنگ شیرازی، ضمن قبول آن گفت: باید درباره جاده فکر اساسی بشود و اضافه کرد که در عملیات طریق القدس در داخل رملها ۱۵ کیلومتر جاده احداث شد و دو گردان ما از آن استفاده کردند و این امر درموفقیت آن عملیات نقش مهمی داشت. دراین عملیات نیز که در منطقه رملی به عمق ۸ کیلومتر است، دشمن تصور نخواهد کرد، ما بتوانیم ازآن بگذریم. و این کار مهمی است که از آن بگذریم و این کار مهمی است به ایجاد غافلگیری کمک نماید. اما در عین حال باید مراقب هدف دشمن نیز بود. ممکن است بخواهد ما را به عمق بکشاند. (احتمالاًً به منظور بریدن خطوط مواصلاتی عقب) بعد از مذاکراتی درباره جزئیات بعضی مسائل سرهنگ صیاد شیرازی به عنوان نتیجه نهائی مذاکرات گفت: بزرگترین مشکل، جاده است. مسئله دیگر تراکم بیش از حد نیروها در منطقه که قطعاً دشمن از این منطقه عکس هوائی گرفته و با شناسائی هایی که انجام داده متوجه تمرکزات ما و هدف آن گردیده است. درباره جاده باید حداقل دو محور مواصلاتی عریض دو طرفه ایجاد شود که هم برای پیشروی عده ها و هم برای تخلیه مجروحین مورد استفاده قرار گیرد.
منبع: حسینی،سید یعقوب ،عملیات والفجر مقدماتی،انتشارات هیئت معارف جنگ ،۱۳۸۹