پایگاه مذهبی دارالصادقیون

در فرهنگ اسلامی شستن دستها پیش از غذا و بعد از غذا ، گفتن بسم الله در آغاز غذا، با دست راست غذا خوردن، با آرامش غذا خوردن، گفتن الحمد لله پس از غذا و خلال کردن جزو مستحبات و پرهیز از پرخوری، نگاه کردن به صورت دیگران در موقع غذا ، خوردن غذای داغ، بی احترامی به نان و فوت کردن غذا جزو مکروهات هنگام تناول ذکر شده است.

اما در این میان دستورالعمل های صریح و مهمی از ائمه (ع) به ما رسیده است که رعایت آنها و توجه به بکارگیری صحیح آداب غذا خوردن ما را در راه دستیابی به سلامت جسمی و روحی و داشتن بدنی سالم و سرزنده یاری می کند.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) ضمن توصیه به کم خوری که نوعی جهاد با نفس بوده و باعث دور شدن شیطان از انسان می شود، فرمودند: وضو گرفتن قبل از غذا فقر را از بین می برد و وضو گرفتن بعد از آن هم و غم را از بین می برد.

علی (علیه السّلام) می فرمایند: هرکه در حال گرسنگی غذا بخورد، و خوب غذا را بجود، و هنوز اشتها دارد از غذا دست بکشد و به هنگام دفع، مدفوع خود را نگه ندارد، جز به بیماری مرگ گرفتار نمی شود.(1) 

امام علی(علیه السّلام) خطاب به کمیل سخنی دارد که مکمل و موید این حرف حضرت رسول (ص) است. ایشان می فرمایند: یا کمیل، شکم خود را از خوراک پر مکن، برای آب هم جا بگذار و برای هوا هم میدانی قرار بده، تا اشتها داری دست از غذا بردار. اگر این کارها را انجام دادی خوراک به تو گوارا می شود. همانا تندرستی با کم خوردن و کم نوشیدن است.(2) 

در حدیث دیگری از امام علی(علیه السّلام) احترام به ظعام و برکت خدا گوشزد شده است امام (ع) می فرمایند: آنچه از خوردن بر زمین افتد که خوردن آن شفای هر دردی است به امر خداوند برای کسی که به آن طلب شفا کند.(3)

 

غذای کامل از نظر اهل بیت (ع) :

عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ (عَلَیهِ السَّلام) قالَ: قالَ رَسُولُ الله (صَلیَ الله عَلیْه وَ الِه) :الطَّعَامُ إذَا جَمَعَ أَرْبَعَ خِصَالٍ فَقَدْ تَمَّ: إِذَا کانَ مِنْ حَلَالٍ، وَ کثُرُتِ الْأَیْدِی عَلَیْهِ، وَسُمِّیَ الله تَبَارَکَ وَتَعَالَی فِی اَوَّلِهِ، وَ حُمِدَ فِی آخِرَهِ.

امام صادق(علیه السّلام) ازپدران بزرگوارخود و آنان از علی(علیه السّلام) روایت کرده اند:رسول الله (صلی الله علیه و اله) فرمود: وقتی در غذا چهار خاصیت جمع شود کامل شده است، حلال باشد و دست های زیادی به سوی آن دراز شود و قبل از خوردن (بسم الله الرحمن الرحیم) گفته شود و در آخر، شکر خداوند بجا آورده شود.(4)

 

توصیه‌های امام رضا علیه السلام در مورد غذا خوردن 

امام رضا (ع) ضمن توصیه به خودداری کردن از پرخوری که باعث چاقی و اختلال در کار قلب می شود، با شکم سیر حمام کردن را باعث قلنج دانسته و سفارش می کنند که تا گرسنه هستید غذا بخورید و به محض این که احساس سیری کردید دست از غذا بکشید و برای جلوگیری از درد معده تا دست از غذا نکشیده‌اید آب ننوشید.

امام رضا(ع) همچنین در مورد اهمیت وعده غذای شب می فرمایند: « اگر می خواهی همیشه با نشاط و سر دماغ باشی تا می توانی از شام شب بکاه و سبک به رختخواب برو! » و درجایی دیگر می فرمایند: «در بدن آدمی رگی است به نام " عشا" . وقتی انسان شام نمی خورد این رگ تا صبح وی را نفرین می کند و می گوید : خدا تورا گرسنه و تشنه نگه دارد همانگونه که مرا گرسنه و تشنه نگه داشتی.... پس هیچکس شام را ترک نکند گرچه یک لقمه غذا یا آبی باشد.»

امام رضا(ع) همچنین خوردن نمک در آغاز غذا خوردن را از بین برنده هفتاد بیماری دانسته و در مورد آداب بعد خوردن، از خوابیدن بلافاصله پس از غذا نهی کرده و می فرمایند: « عادت کنید که شب بعد از غذا 2 ساعت بیداری داشته باشید»و همچنین فرمودند: هر گاه چیزی خوردی بر پشت بخواب و پای راست را بر روی پای چپ بگذار.(5) 

امام رضا علیه السلام در حدیثی دیگر در باره اهمیت شکرگزاری و دعای پس از خوردن غذا به نقل از پدران گر امی خویش به نقل از امام حسین(ع) می فرماید: رسول خدا (ص) پس از تناول طعام دعا می کرد و می فرمود: اللهم بارک لنا فیه وارزقنا خیرا منه یعنی؛ خدایا برای ما در این طعام برکت فرما و بهتر از این روزی ما گردان.(6)

پانوشتها:

1. مکارم الأخلاق جلد یک ص 427

2. طب اسلامی ص188

3. طب الرضا ص129

4. تحفه آثار ص 297

5. حلیه المتقین ص68

6. عیون اخبار الرضا / باب 31 / حدیث 114