پایگاه مذهبی دارالصادقیون

مرحوم کلینی، در کتاب کافی، از یونس بن یعقوب روایت کرده که گفت: خدمت حضرت امام صادق (ع) بودم که مردی از اهل شام بر آن حضرت وارد شد و گفت: من فقیه و متکلمم و برای مناظره با اصحاب شما آمده ام. امام صادق (ع) فرمود: سخن تو از گفتار پیامبر است یا از پیش خودت؟ گفت: هم از گفته پیامبر و هم از خودم. امام فرمود: پس تو شریک پیامبری؟ گفت: نه. امام فرمود: از خدای عزوجل وحی شنیده ای که به تو خبر دهد؟ گفت: نه. امام فرمود: چنانکه اطاعت پیامبر را واجب می دانی، اطاعت خودت را هم واجب می دانی؟ گفت: نه.

عمر بن عبید (80ـ 128ه. ق ) از اساتید و بزرگان فرقه معتزله اسلامی ؛ در عصر امام صادق (ع ) بود؛ و از دوستان نزدیک منصور دوانیقی (دومین خلیفه عباسی ) به شمار می رفت ؛ و در بصره ؛ جلسه درسی داشت ؛ و شاگردان بسیاری در آن جلسه ؛ شرکت می کردند؛ و او طبق مرام خود (که بر خلاف اعتقادات تشیع بود) تدریس می نمود؛ هشام بن حکم که از شاگردان زبردست امام صادق (ع ) و از محققان نیرومند تشیع بود؛ روزی در جلسه درس او شرکت نمود؛ و با او به مناظره پرداخت به گونه ای که او را محکوم کرد اینک به شیوه مناظره او توجه کنید) جمعی از شاگردان امام صادق (ع )؛ از جمله هشام ؛ در محضر آن حضرت بودند؛ امام صادق (ع ) به هشام که در این وقت جوان بود؛ رو کرد و فرمود: آنچه که بین تو و عمروبن عبید (استاد معتزلی ) مناظره و بحث شده ؛ برای ما بیان کن .

حضرت امام صادق علیه السلام فرمود: حسن خلق مایه افزایش روزی است.

یونس بن یعقوب نقل می کند که: روزی در محضر امام صادق علیه السلام بودم که مردی شامی نزد حضرت آمد و گفت: من اهل شام هستم و علم فقه و فرائض و علم کلام را خوب می دانم و آمده ام که با اصحاب شما مناظره نمایم. امام فرمود: کلام تو از طرف رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم است؟

مرد شامی گفت: بعضی از رسول و بعضی از خودم است.

یکی از دانشمندان شام (در مکه ) به حضور امام صادق (ع ) رسید و خود را چنین معرفی کرد: 

من به علم کلام و فقه و فرائض ؛ آگاه هستم و برای بحث و مناظره با اصحاب و شاگردان شما به اینجا آمده ام . 

- سخن تو از گفتار پیامبر (ص ) گرفته شده ؛ یا از خودت می باشد؟ 

هم از گفتار پیامبر (ص ) است و هم از خودم می باشد(آمیخته ای از سخن پیامبر (ص ) و خودم هست ). 

- پس تو شریک پیامبر (ص ) هستی ؟ 

حسن بن زیاد گوید: از ابوحنیفه شنیدم در پاسخ این پرسش که عالم ترین و فقیه ترین فرد نزد تو کیست؟ گفت: افقه از جعفر بن محمد ندیدم. وقتی منصور به حیره آمد، به سراغ من فرستاد و گفت: ای ابوحنیفه! مردم به جعفر بن محمد روی آورده و فتنه کرده اند. پس برای او تعدادی سؤال مشکل آماده کن. پس من 40 مسئله سخت آماده کردم. 

بدون تردید بسیاری از مردم به سبب جهل و نادانی و خود بزرگ بینی گمراه کننده ، به زمین می خورند و اگر اینگونه اشخاص به فکر و اندیشه خود اکتفا کنند و از مراجعه به اهل دانش راستین خودداری نمایند همیشه در بیابان بیکران نادانی سرگردان بوده و خواهند پنداشت که دانای شریعت هستند. و چه کسی می تواند راهنمای این قبیل افراد باشد، جز آن کسی که عالم به شریعت الهی است ، همانطور که نازل گشته است ؟ به عنوان نمونه ، مناظره ای را که میان امام صادق (ع ) از یک سو و یک نادان مدعی علم و دانش از سوی دیگر، درباره صدقه رخ داده ، از زبان خود امام می شنویم : یک نمونه بارز پیرو هوای نفس و خودخواه و متکبر، شخصی است که من شنیده بودم مردمان عامی و سطحی او را خیلی بزرگ می دارند و من هم تمایل پیدا کرده بودم که او را ببینم ، طوریکه او مرا نشناسد. روزی مشاهده کردم که عده ای از همان مردمان قشری و سطحی اطراف او راگرفته اند و او با رفتار فریبکارانه اش مردم را سرگرم کرده است .

روزی سفیان ثوری امام را دیدار کرد و مشاهده نمود که آن حضرت لباسی بر تن دارد سفید، همچون سفیده تخم مرغ . 

گفت: این لباس ، برازنده شما نیست ! 

- امام فرمودند: گوش کن ! چیزی برایت می گویم که اگر بر حق و سنت بمیری نه بر بدعت و گمراهی ، برای دنیا و آخرتت مفید و سودمند خواهد بود . این را بدان که رسول الله (ص ) در عصری زندگی می کرد که فقر و نداری بر آن حاکم بود. اما پس از آنکه دوران فقر و تنگدستی جامعه پایان یافت و فراوانی و وفور نعمت پیش آمد، شایسته ترین اشخاص برای این نعمتها ، نیکوکارانند نه بدکاران ، مؤمنانند نه منافقان ، مسلمانانند نه کافران . پس تو چه می گوئی ای سفیان ؟! به خدا سوگند با اینکه می بینی اینگونه لباسی نفیس و سفید پوشیده ام ؛ مع ذلک از آن روزی که به حد]؛< تکلیف رسیده ام ، صبح و شامی فرا نرسیده است که در میان اموال و دارائی من حق خدائی بوده باشد و من آن را به جای خود پرداخت نکرده باشم (1). 

امام ابوعبدالله (ع ) بیاناتی قاطع و حجتهائی رسا دارد که طی آنها حق را آشکار ساخته و عذر طرف را بریده است و ما در اینجا قسمتهائی از آنها را که در واقع گوشه دیگری از حیات علمی امام است و مملو از عبرتها و پندها می باشد و هیچ مسلمانی از دانستن آنها بی نیاز نیست، می آوریم . ابوخنیس کوفی می گوید: در مجلس امام صادق (ع ) حضور داشتم . عده ای از مسیحیان هم در آنجا بودند .

نفی جسمیت خدا 

یونس بن ظبیان می گوید: به حضور امام صادق (ع ) رفتم و عرض کردم : هشام بن حکم (شاگرد برجسته امام صادق ) سخن سخت و پیچیده ای را مطرح کرده که قسمتی از آن را به طور خلاصه برای شما می گویم : هشام معتقد است که خدا جسم است ؛ زیرا هر چیزی دو گونه است ؛ جسم و عمل جسم ؛ و از آنجا که روا نیست که آفریننده جسمها؛ کار جسم باشد؛ پس رواست که فاعل جسم باشد. 

- وای بر هشام ! مگر او نمی داند که جسم ؛ محدود و متناهی است ؛ و چون جسم ؛ محدود می باشد؛ قابل کم و زیاد است ؛ و چنین چیزی ؛ مخلوق خواهد بود. 

روزی گروهی از معتزلیان ازجمله عمروبن عبید و اصل بن عطا ؛ حفص بن سالم و دیگر رؤسا و سردمداران معتزله به حضور امام صادق (ع ) آمدند و این در وقتی بود که ولید (خلیفه مروانی ) کشته شده و در میان اهل شام اختلاف پدید آمده بود. آنان با امام گفتگو کردند و سخنشان به درازا کشید. امام فرمود: حرفتان را طول دادید! شخصی از میان خود به نمایندگی انتخاب کنید تا او از سوی شما سخن بگوید و خلاصه هم بگوید. آنان عمروبن عبید را به نمایندگی خود برگزیدند و او ازطرف همفکرانش حرف زد و یک سخنرانی طولانی هم کرد. از جمله گفت : مردم شام خلیفه خود را کشته اند؛ خداوند آنها را درهم ریخته و پراکنده شان فرموده است . در این بین ما مردی را پیدا کردیم دارای دین ؛ خرد ؛ مردانگی و شایستگی برای خلافت . او محمد بن عبدالله بن حسن است .