عبدالحلیم جندی می نویسد:
ابن ابی العوجاء [1] به مناظره حضرت رفت، ولی لکنت زبان بر او عارض شد. امام از او پرسید: چرا سخن نمی گویی؟ گفت: به سبب شکوه و جلال و هیبت شما در مقابل شما زبانم یارای سخن گفتن ندارد. من بسیاری از علما را دیده و با متکلمین به بحث و مناظره پرداخته ام، ولی هیبت آنها آن گونه که ابهت شما مرا گرفته است، در من اثر نگذاشت. [2] .

در کشور مصر؛ شخصی زندگی می کرد به نام عبدالملک ؛ که چون پسرش عبدالله نام داشت ؛ او را ابوعبدالله (پدر عبدالله ) می خواندند؛ عبدالملک منکر خدا بود؛ و اعتقاد داشت که جهان هستی خود به خود آفریده شده است ؛ او شنیده بود که امام شیعیان ؛ حضرت صادق (ع ) در مدینه زندگی می کند؛ به مدینه مسافرت کرد؛ به این قصد تا درباره خدایابی و خداشناسی ؛ با امام صادق (ع ) مناظره کند وقتی که به مدینه رسید و از امام صادق (ع ) سراغ گرفت ؛ به او گفتند: امام صادق (ع ) برای انجام مراسم حج به مکه رفته است ؛ او به مکه رهسپار شد؛ کنار کعبه رفت دید امام صادق (ع ) مشغول طواف کعبه است ؛ وارد صفوف طواف کنندگان گردید؛ (و از روی عناد) به امام صادق (ع ) تنه زد؛ امام با کمال ملایمت به او فرمود: نامت چیست ؟

- مولای من! حضرت عالی مناظره ای با زنادقه و مادیون داشته اید. خواهش می کنم نمونه ای از آن را برای پیروانتان بفرمائید؟
مناظره ی من با زندیق مصری به نام عبدالملک که منکر وجود خدا بود و به قدم جهان قائل بود چنین است:
سؤال کردم: آیا قبول داری که زمین زیر و زبری دارد
گفت: «آری.»
گفتم: آیا زیر زمین رفته ای؟

(دو گانه پرستی به حضور امام صادق (ع ) آمد؛ و از عقیده خود دفاع می کرد؛ عقیده اش این بود که جهان هستی دارای دو خدا است ؛ یکی خدایی نیکیها و دیگری خدای بدی ها و...). امام صادق (ع ) در رد عقیده او و هرگونه دوگانه پرستی چنین فرمود: اینکه تو می گوئی خدا دوتا است ؛ بیرون از این تصورات نیستند: 1- یا هر دو نیرومند و قدیم هستند. 2- یا هر دو ناتوان هستند. 3- یا یکی قوی ؛ و دیگری ناتوان است .

روزی ابو حنیفه - یکی از پیشوایان و رهبران اهل سنّت - به همراه عدّه ای از دوستانش به مجلس امام جعفر صادق علیه السلام وارد شد و اظهار داشت :
یابن رسول اللّه ! فرزندت ، موسی کاظم علیه السلام را دیدم که مشغول نماز بود و مردم از جلوی او رفت و آمد می کردند؛ و او آن ها را نهی نمی کرد، با این که رفت و
آمدها مانع معنویّت می باشد؟!

(ابن مقفع و ابن ابی العوجا؛ دو نفر از دانشمندان زبردست عصر امام صادق (ع ) بودند؛ و خدا و دین را انکار می کردند و به عنوان دهری و منکر خدا؛ با مردم بحث و مناظره می نمودند) در یکی از سالها؛ امام صادق (ع ) در مکه بود؛ آنها نیز در مکه کنار کعبه بودند؛ ابن مقفع به ابن ابی العوجا رو کرد و گفت : این مردم را می بینی که به طواف کعبه سرگرم هستند؛ هیچ یک از آنها را شایسته انسانیت نمی دانم ؛

ابن شبرمه گوید: من و ابوحنیفه به محضر امام جعفر بن محمد علیه السلام وارد شدیم. پس بر او سلام کردم و گفتم: خدا سایه شما را مستدام بدارد؛ این مردی از اهل عراق است و بهره ای از علم و فقه دارد. پس امام فرمود: او همان کسی است که در دین قیاس می کند؟ سپس خطاب به او فرمود:

علاوه بر ایجاد خزائن اطلاعات (راویان) که منابع خبری موثق تلقی می شدند، حضرت به ایجاد شبکه ای از شاگردان ویژه همت گمارد تا به دومین هدف خود یعنی زدودن اختلاط و التقاط همت گمارند و شبهات را از چهره دین بزدایند. هشام بن حکم، هشام بن سالم، قیس، مؤمن الطاق، محمد بن نعمان، حمران بن اعین و... از این دست شاگردان مبلغ هستند. برای نمونه، مناظره ای از صدها مناظره را با هم می خوانیم:

روزی یکی از پرورش یافتگان محضر امام صادق علیه السلام به نام «مفضل بن عمر جعفی» وارد مسجد حضرت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم شد. دید مردی به نام «ابن ابی العوجاء» که از دانشمندان مادی آن زمان بود در مسجد نشسته است و جمعی اطراف او را گرفته اند و برای آنان سخن می گوید. او نیز در میان ایشان نشست و به سخنان او گوش فرا داد. ابن ابی العوجاء منکر خدا بود و حاصل گفتار او انکار صانع حکیم و خالق توانا و رسالت حضرت خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله و سلم بود.

احمد بن علی بن عبدالقادر مقریزی که از نویسندگان برجسته ی اهل تسنن به شمار می رود در جلد چهارم خطط مقریزی از صفحه ی (142) تا صفحه ی (149) جریان فوت پیامبر عظیم الشأن اسلام صلی الله علیه و آله را تا سنه ی (666) هجری می نگارد: اکنون ما خلاصه و ماحصل گفته های او را از نظر مبارک خوانندگان عزیز می گذرانیم تا در نتیجه معلوم شود: مذاهب چهار گانه ی اهل تسنن که عبارتند از: مالکی، شافعی، حنبلی و حنفی در چه زمانی احداث شدند و چگونه رسمیت پیدا کردند.