پایگاه مذهبی دارالصادقیون

1-احادیثی که به طور مستقیم به اعتدال و میانه روی پرداخته اند که در میان این اخبار ،برخی به دو ضد اعتدال یعنی افراط و تفریط هم اشاره کرده اند و برخی نه.
2-روایاتی که گر چه از اعتدال ،نامی نبرده اند ولی ذمّ افراط و اسراف و یا تفریط و تقصیر – چه به صورت کلی و چه به صورت جزئی و مصداقی – پرداخته اند که نتیجه آن ، همان دعوت به اعتدال است.در این قسمت ،تنها چهل نور از نور گفته های روشنی بخش بخش پیشوایان دین که از احادیث دسته ی نخست به شمار می روند را آورده ایم.

رسول الله (ص) : بهترین امور،حد وسط و میانه و حالت اعتدال آنها است و باید دوست داشتنی ترین امور در نزد تو ،حد وسط و معتدل آنها در حق باشد.(مستدرک الوسائل،ج8،ص255)
رسول الله (ص) : بر شما باد میانه روی و رعایت اعتدال.زیرا قوم و مردمی که میانه روی را پیشه خویش ساختند هیچگاه دچار تفرقه و جدایی نگردیدند.(فردوس الاخبار،ج1،ص387)
رسول الله (ص) : ای فرزند آدم ،کار نیک انجام ده و بدی را کنار بگذار،که اگر چنین کنی سالک و رونده ی معتدل و میانه رو هستی[و در نتیجه ،به مقصد می رسی].(نهج البلاغه،خطبه 176)
رسول الله (ص): همانا انسان مومنی که از جانب خدا،مودب به ادبی شده باشد،هنگامی که وسعت و گشایش برایش به وجود آید،میانه روی را رعایت کرده [و پای خویش را از حد و مرزاعتدال ،بیرون نمی نهد و طغیان نمی کند] و هنگامی که دچار سختی شود[نیز از حد و مرز اعتدال ،تجاوز نمی کندو به همان مقدار که دارد] اکتفا می نماید.(مستدرک الوسائل،ج13،ص52)
رسول الله (ص) : موسی (ع)،خضر(ع) را ملاقات کرد.موسی گفت : به من توصیه ای بفرما،گفت : ای خواستار دانش ،همانا گوینده کمتر از شنونده خسته می شود.پس هنگامی که سخن می گویی ،همنشینانت را خسته مکن .- تا این که گفت : – در گفتار،زیاده گو و پر سخن نباش. چرا که زیاده گویی ،دانشمندان را خوار و معایب کم مایگان را آشکار می سازد.ولکن بر تو باد به اعتدال و میانه روی که اعتدال از توفیق و استحکام انسان است.(منیه المرید،ص47)
رسول الله (ص) : پرهیز[طبی،به جهت در امان ماندن از بیماری ها و سالم ماندن بدن] ،رعایت اعتدال است در همه چیز.(بحارالانوار،ج62،ص269)
رسول الله (ص): سه چیز ،نجات بخش و رستگاری آفرین است.و [پیامبر] سومین را ذکر کرده ،فرمود: رعایت اعتدال در حال توانگری و تنگدستی.(وسائل الشیعه،ج15،ص258)
رسول الله(ص): کسی که در زندگی میانه روی را رعایت نماید خداوند او را روزی می دهد و کسی که پا را از حد اعتدال بیرون گذارد و زیاده روی کند،خداوند او را محروم می سازد.(وسائل الشیعه،ج15،ص259)
امیرالمومنین علی(ع):راست و چپ گمراهی است و جاده ی اصلی (راه حق) همان راه میانه است که قرآن و آثار نبوت آن را سفارش می کنند و سنت پیامبر (ص) نیز از همین راه میانه می گذرد و سرانجام،بازگشت همه به سوی راه اعتدال است[و همین جاده،ملاک سنجش اعمال همگان می باشد].(نهج البلاغه،خطبه16)
امیرالمومنین علی(ع) : ما تکیه گاه میانه و معتدلیم که تفریط کاران و عقب ماندگان به آن می پیوندند و افراط کاران و پیش تاختگان به آن باز می گردند.(نهج البلاغه،حکمت 109)
امیر المومنین علی (ع) : [حضرت امیر (ع) درباره اشخاصی که به جهت غرور و انحرافشان،خداوند آنها را به حال خودشان واگذاشته است می فرماید:] از منفورترین و مبغوض ترین افراد در نزد خدا کسی است که خداوند او را به حال خودش رها کرده است.پس او از راه اعتدال بیرون رفته و گمراه شده است.(نهج البلاغه،خطبه17)
امیر المومنین علی (ع) : هر کس راه میانه را واگذارد به بیراهه و انحراف می افتد.(نهج البلاغه،نامه 31)
امیر المومنین علی (ع) : پرهیزکاران در نیا دارای فضیلت های برترند…و پوشش آنان ،میانه روی و اعتدال است.(نهج البلاغه،خطبه193معروف به خطبه همّام)
امیر المومنین علی (ع) :درباره من دو گروه به هلاکت خواهند افتاد : یکی آن که محبت افراطی دارد و چنین علاقه ای او را به غیر حق می کشاند، و یکی هم دشمن تندرو که دشمنی افراطی او را به سوی غیر حق می برد. بهترین مردم درباره من،گروه میانه رو هستند،پس با آنان باشید.(نهج البلاغه،خطبه127)
امیر المومنین علی (ع) : [حضرت در نکوهش مردم کوفه می فرماید:] شما را چه می شود ؟ نه پوینده و اهل راه خیر و رشد هستید و نه به راه اعتدال و میانه روی هدایت گشته اید.(نهج البلاغه،خطبه 119)
امیر المومنین علی (ع) :آن کس که در هنگام دارایی و ناداری،میانه روی کند ، خود را برای رویارویی با ناملایمات و گرفتاری های سخت روزگار،آماده ساخته است.(غرر الحکم،ص296)
امیر المومنین علی (ع) : کسی که حد میانه را رعایت کند هرگز به هلاکت نمی افتد.(بحارالانوار،ج77،ص214)
امیر المومنین علی (ع) :میانه روی ،ثروت زا است و زیاده روی ،نابود کننده.(وسائل الشیعه،ج15،ص258)
امام حسن مجتبی (ع) : چون هنگام وفات پدرم رسید،رو کرد به من و شروع به وصیت کردن نمود- تا انجا که فرمود – : در عبادت خود میانه رو باش و در عبادت به کاری که مداوم باشد و توانایی انجام آن را داری بپرداز.(مستدرک الوسائل،ج1،ص130)
امام حسن مجتبی (ع) : چون هنگام وفات پدرم فرا رسید،رو کرد به من و شروع کرد به وصیت نمودن …و فرمود : پسر جانم،در زندگی خود میانه رو باش. ( بحار الانور ،ج71،ص214)
امام زین العابدین (ع) : خداوندا بر محمد و خاندانش درود فرست و مرا از راه و رسم میانه روی و اعتدال بهره مند ساز.(صحیفه سجادیه،دعای 20)
امام زین العابدین (ع) : خداوندا،مرا از اسراف و زیاده روی بازدار و به بخشش و میانه روی استوار فرما . ( صحیفه سجادیه ،دعای 30)
امام باقر (ع) : ما امت میانه هستیم.(بحار الانوار،ج22،ص441)
امام باقر(ع) به امام صادق (ع) فرمود : پسر جانم ، بر تو باد به خوبی میان دو بدی و گناه ،که آنها را از بین می برد. [امام صادق (ع)] می گوید: پدرجان،این چگونه است ؟ [امام باقر (ع) در پاسخ] فرمود : این همانند گفته خداوند است که می فرماید : نماز را با صدای بسیار بلند مخوان این بد است و زیاد آهسته مخوان که این هم بد است،بلکه بین این دو حالت،راه میانه و اعتدال را پیشه کن این خوب است. (بحار الانوار،ج85،ص72)
امام باقر (ع) به امام صادق (ع) فرمود: پسر جانم ،بر تو باد به نیکی میان دو بدی ، که آن دو بدی را از بین می برد. امام صادق گفت : پدر جان این چگونه است ؟ امام باقر (ع) فرمودند: همان گونه که خداوند می فرمایند: و بندگان شایسته خدا کسانی هستند که چون انفاق نمایند،نه زیاده روی می کنند و نه کوتاهی و سختگیری بنابر این زیاده روی و سختگیری هر دو گناه و بد است و در بین این دو حالت میانه قرار دارد که خوب و نیکو است پس بر تو باد به آن نیکی میان دو بدی . (تفسیر نور الثقلین،ج4،ص27و28)
امام باقر(ع) : نیکی و خیری در کسی که در زندگی خود میانه روی نمی کند وجود ندارد.چنین شخصی نه برای نیای خویش،سامانی فراهم می آورد و نه برای آخرتش.(تهذیب الاحکام،ج7،ص236)
امام صادق (ع) : مال و دارایی از آن خداوند است.آن را در نزد انسان ها به امانت می سپارد و به آنان اجازه داده است که با میانه روی از آن استفاده نمایند.(بحار الانوار،ج79،ص304)
امام صادق (ع) : خداوند عز و جل ،میانه روی و اعتدال را دوست دارد و زیاده روی و اسراف مورد خشم اوست حتی اگر این زیاده روی و اسراف تو در حد دور انداختن هسته خرمایی باشد که قابل استفاده است و نیز حتی اگر در حد دور ریختن زیادی آبی باشد که مقداری از آن را خورده ای .(خصال صدوق،باب الواحد،حدیث 36)
از امام صادق (ع) نقل شده است که ایسان درباره کلام خداوند که می فرماید: شما بهترین امتی بودید که به سود انسان ها آفریده شدید،چرا که به معروف ،امر می کنید و از منکر ، نهی می نمایید فرمود : منظور از بهترین امت ، امتی است که دعوت ابراهیم برای آنها واجب شد ،پس آنها امتی هستند که خداوند در میان آنان و از میان آنان و به سوی آنان بر انگیخت و آنان امت میانه و معتدل هستند و بهترین مردمانی هستند که به سود انسان ها آفریده شدند.(سوره مبارکه آل عمران،آیه 110- تفسیر نور الثقلین ،ج1،ص383-سوره بقره،آیه195)
از امام صادق روایت شده است که فرمود: اگر شخصی تمام دارایی خود را در راهی از راه خدا ،انفاق نماید کار خوبی انجام نداده است.آیا خداوند نمی فرماید : خود را به دست خود ،به نابودی نیفکنید،و نیکی کنید که خداوند نیکوکاران را دوست می دارد.[اینجا نیکوکاران یعنی معتدلان]( سوره بقره،آیه195-وسائل الشیعه،ج15،ص258)
امام صادق (ع) : اگر امید مومن و بیم او در دو کفه ترازو قرار گیرند و با هم سنجیده شوند در حالت تعادل و توازن قرار می گیرند.[و هیچ کدام بیش از دیگری نخواهد بود.یعنی انسان با ایمان نه در رجاء و امید و نه در نگرانی ،ترس و واهمه ،دچار افراط یا تفریط نمی شوند.] (تفسیر نور الثقلین،ج1،ص489)
امام صادق (ع) : ویزگی انسان با ایمان این است که زیاده روی و اسراف نمی کند بلکه میانه روی را پیشه خود می سازد.(مجموعه الاخبار ،باب 30،حدیث1)
ایوب بن حرمی گوید:شنیدم مردی به امام صادق (ع) عرض کرد : چنین شنیده ام که میانه روی و برنامه ریزی در زندگی ، نیمی از کسب و کار است.امام (ع) فرمود: چنین نیست،بلکه میانه روی و برنامه ریزی در زندگی ،همه کسب و کار است.(امالی شیخ طوسی،ج2،ص283)
عبید بن زراره نقل می کندکه امام صادق (ع) به او گفت : ای عبید،همانا اسراف و زیاده روی ،پدیدآورنده فقر ئ تنگدستی ،و میانه روی موجب بی نیازی است.(وسائل الشیعه ،ج12،ص41)
قال ابو عبدالله (ع) : چهار کس هستند که دعایشان مستجاب نمی گردد.یکی از آنها کسی است که مالی داشته و آن مال را از بین برده است و می گوید : پروردگارا به من روزی ده،پس خداوند در جواب او می گوید: آیا تو را به اعتدال و میانه روی ،امر نکرده بودم ؟ ( وسائل الشیعه،ج15،ص261)
امام کاظم (ع) : کسی که میانه روی و قناعت را رعایت نماید،نعمت برایش ماندگار می شودو کسی که تبذیر و زیاده روی کند،نعمت از دست او می رود.(تحف العقول،ص301)
امام کاظم (ع) در وصیت خود به هشام فرمود : یکی از لشکریان عقل،میانه روی است و یکی از لشکریان جهل و نادانی ،زیاده روی می باشد.(تحف العقول،ص300)
قال ابوالحسن (ع) : هیچ کس با میانه روی ،فقیر نشد.(وسائل الشیعه،ج15،ص259)
قال الامام ابوالحسن(ع) : اگر مردم در خوردن میانه روی را رعایت می کردند حتما بدنی سالم داشتند.(محاسن،ج2،ص221)
امام حسن عسکری (ع) به محمد بن حمزه نامه ای نوشته و او را به ثروت و بی نیازی مژده داد و به او فرمود : بر تو باد به میانه روی و پرهیز از زیاده روی زیرا که اسراف و زیاده روی از کارهای شیطانی است.(کشف الغمه،ج2،424)
بسم الله 

اعتدال
احادیث اعتدال در یک تقسیم بندی کلی به دو نوع تقسیم می شوند:
نور گفته نخست : اعتدال ،حقیقت دوست داشتنی
نور گفته دوم: میانه روی،موجب اتحاد و انسجام امت
نور گفته سوم:سالک میانه رو
نور گفته چهارم : اعتدال ،ادبی از جانب خدا
نور گفته پنجم : اعتدال در سخن
نور گفته ششم: میانه روی و سلامتی 
نور گفته هفتم : میانه روی ،نجات بخش و رستگاری آفرین 
نور گفته هشتم: میانه رو،بهره مند از روزی
نور گفته نهم : راه اصلی ،طریق اعتدال
نور گفته دهم : اهل بیت(ع)،تکیه گاه میانه
نور گفته یازدهم : غیر معتدل،منفورترین شخص در نزد خدا
نور گفته دوازدهم : رابطه ی انحراف و عدم اعتدال
نور گفته سیزدهم : اعتدال ،پوشش پرهیزکاران
نور گفته چهاردهم : میانه گیری در دوستی و دشمنی نسبت به امیر المومنین(ع) 
نور گفته پانزدهم : نکوهش مردم غیر معتدل 
نور گفته شانزدهم : انسان معتدل ،آماده برای مقابله با دشواری ها 
نور گفته هفدهم : میانه رو،مصون از تباهی
نور گفته هجدهم : اعتدال ،زاینده دارایی
نور گفته نوزدهم : میانه روی در عبادت،آهسته و پیوسته
نور گفته بیستم : میانه روی در زندگی
نور گفته بیست یکم : خدایا از اعتدال بهره مندم فرما 
نور گفته بیست و دوم : خدایا مرا با اعتدال استوار ساز 
نور گفته بیست و سوم : اهل بیت ( ع) امت میانه
نور گفته بیست و چهارم : نیکی در میان دو بدی (1) 
نور گفته بیست و پنجم : نیکی در میان دو بدی (2)
نور گفته بیست و ششم : نامعتدل،بی بهره از خیر
نور گفته بیست هفتم : میانه روی در مصرف دارایی
نور گفته بیست هشتم : میانه روی محبوب خداوند و زیاده روی مبغوض خداوند 
نور گفته بیست و نهم : بهترین امت ،امت میانه 
نور گفته سی ام : اهل اعتدال ،نیکو کاران محبوب پروردگار 
نور گفته سی و یکم : اعتدال در بیم و امید
نور گفته سی و دوم : اعتدال ،ویژگی مومن 
نور گفته سی و سوم : اعتدال ،سامان بخش کسب و کار 
نور گفته سی و چهارم : اعتدال ، باعث بی نیازی
نور گفته سی و پنچم : عدم اعتدال و اجابت نشدن دعا 
نور گفته سی و ششم : اعتدال ،موجب بقای نعمت 
نور گفته سی و هفتم : خردورزی و میانه روی 
نور گفته سی و هشتم : میانه روی و عدم فقر 
نور گفته سی و نهم : میانه روی موجب سلامتی 
نور گفته چهلم : بر تو باد رعایت اعتدال 
فرآوری و تنظیم مطلب : سایت رهبران شیعه، مسلم مهکی